تاملی بر شاخص های اداره خوب در رویه قضایی دیوان عدالت اداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه حقوق، واحد نوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، نوشهر، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

3 دکتری حقوق خصوصی و مدرس واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران.

چکیده

صیانت از حقوق شهروندان از وظایف کلیدی و مهم دولت‌هاست. در این راستا حضور فعال شهروندان در عرصه‌های عمومی برای ترسیم حدود کلی منافع و حقوق جمعی آن‌ها و نیز پاسخگو سازی نهاد قدرت لازم است. به علاوه باید مراجع نظارتی و کنترل‌کننده موجود باشند تا عملکرد متصدیان عمومی مورد ارزیابی واقع شود. در چنین شرایطی مفهوم اداره خوب اهمیت پیدا می‌کند. نظریه اداره‌ خوب نظریه‌ای تلفیقی است که دربردارنده اصول و شاخص‌هایی برای بررسی اقدامات و تصمیمات اداری و نیز افزایش کارآمدی آن‌هاست. در مقاله حاضر به بررسی اصول حاکم بر خدمات نظام اداری در پرتو نظریه اداره خوب پرداخته‌شده است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی -تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه‌ای به بررسی موضوع مورد اشاره پرداخته است. نتایج این پژوهش، بر این امر دلالت دارد که در حقوق اداری ایران، به مفهوم دقیق کلمه به ابعاد مختلف اداره خوب پرداخته نشده است. در بسیاری از موارد نیز که به صورت نوعی بر اداره خوب دلالت دارد، ضمانت اجرایی کافی تدوین نشده است و این امر از جمله نارسائی‌های موجود در خصوص اداره خوب در حقوق اداری ایران است. با این وجود، دیوان عدالت اداری در آراء صادره خود به بسیاری از مولفه‌های اداره خوب توجه داشته و توانسته نارسائی های موجود در حقوق اداری ایران در عمل را تا حد زیادی برطرف نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reflections on the indicators of good governance in the jurisprudence of the Court of Administrative Justice

نویسندگان [English]

  • Mazaher Khajvand 1
  • Mojtaba Lotfi Khachak 2
  • Davood Soltanian 3
1 Faculty member of Law Department, Nowshahr Branch, Islamic Azad University, Nowshahr, Iran
2 PhD Student in Private Law, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran
3 Phd of Private Law and Lecturer of Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran.
چکیده [English]

Protecting the rights of citizens is one of the key and important responsibilities of governments. In this regard, the active presence of citizens in the public arena is necessary to draw the general boundaries of their collective interests and rights, as well as to hold the institution of power accountable. In addition, regulatory and controlling authorities should be available to evaluate the performance of public officials. In such a situation, the concept of good governance becomes important. Good governance theory is an integrated theory that contains principles and indicators for reviewing administrative actions and decisions as well as increasing their efficiency. The present article examines the principles governing the services of the administrative system in the light of the theory of good governance. The research method in this article is descriptive-analytical and the mentioned subject has been studied using the library method. The results of this study indicate that in the administrative law of Iran, in the strict sense of the word, the various dimensions of good governance are not addressed. In many cases, which in a way indicates good governance, insufficient executive guarantees have been developed, and this is one of the shortcomings of good governance in Iranian administrative law. However, in its rulings, the Court of Administrative Justice has paid attention to many components of good administration and has been able to largely address the shortcomings in Iran's administrative law in practice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • administrative system
  • public services
  • good governance
  • speed of response
  • legality
شیرزاد، امید، دلایل ابطال مصوبات دولتی در دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل جاودانه، 1392.
طباطبایی‌ مؤتمنی‌، منوچهر، حقوق‌ اداری، تهران: سمت، 1384.
عطریان، فرامرز، حقوق اداری تطبیقی، اداره خوب (مطالعه تطبیقی نظام حقوقی ایران و اتحادیه اروپا)، تهران: میزان، 1395.
محمودی، جواد، تحولات حقوق اداری اتحادیه اروپا، تهران: خرسندی، چاپ اول، 1393.
هداوند، مهدی و دیگران، آیین‌های تصمیم‌گیری در حقوق اداری (مطالعه تطبیقی)، تهران: خرسندی، چاپ اول، 1386.
هداوند، مهدی، حقوق اداری تطبیقی (جلد 1)، تهران: سمت، چاپ اول، 1386.
هداوند، مهدی و علی مشهدی، اصول حقوق اداری در پرتو آرای دیوان عدالت اداری (جلد 2)، تهران: خرسندی، چاپ اول، 1389.
هداوند، مهدی و مشهدی علی، اصول حقوق اداری، تهران: خرسندی، 1389.
 
افضلی، رسول، «حقوق شهروندی در ایران»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، 1389، شماره‌های 279ـ280.
آقایی طوق، مسلم و سجاد مردانی، «استناد به اصول حقوقی در آرای دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، سال سوم، 1400، شماره 6.
جدی، حسین، «ریشه‌های فساد اداری و شیوه‌های مبارزه با آن»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، سال بیست و پنجم، 1389، شماره‌های 5 و 6.
جمشیدی، علی‌رضا و آرین پتفت، «حقوق شهروندی در پرتو آیین‌های نوین اداری»، مجله اخلاق زیستی، 1395، شماره 21.
حسنوند، محمد و مینا اکبری، «گذار از قاعده تقنینی به قاعده‌گذاری قضایی در رویه قضایی دیوان عدالت اداری با تأکید بر حقوق استخدامی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره هشتاد و چهارم، 1399، شماره 112.
خسروی، حسن و محمدجواد حسینی، «سرآغازی بر حقوق بشر اداری»، فصل‌نامه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، سال دوم، 1399، شماره 5.
رحمانی، زهره، «مطالعه تطبیقی حقِ اداره خوب در کد اروپایی «رفتار خوب اداری» و نظام حقوقی ایران با تأکید بر دو اصل قانونی بودن و تناسب»، فصل‌نامه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 1399، سال دوم، شماره 3.
رحمت‌اللهی، حسین و امید شیرزاد، «بررسی اصل عقلایی بودن مقررات دولتی در نظام حقوقی انگلستان و ایران»، مجله حقوق خصوصی، دوره دوازدهم، 1394، شماره 2.
زارعی، محمدحسین و خدیجه شجاعیان، «اصل غیر عقلایی بودن در حقوق اداری و انعکاس آن در آرای دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامه پژوهش حقوق عمومی، سال شانزدهم، 1393، شماره 45.
زارعی، محمدحسین، «مروری بر قانون حقوق بشر 1998 انگلستان»، سال‌نامه ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی، سال چهارم، 1387، شماره سوم.
سلطانی، سید ناصر، «حقوق اجتماعی یا حقوق شهروندی؟ نمونه‌ای از آشفتگی مفاهیم در نظام حقوقی ایران»، مجلس و پژوهش، سال سیزدهم، 1385، شماره 51.
سلیمانی، مسعود و همکاران، «حقوق شهروندی در نظام اداری: تحلیلی بر چالش‌های اجرا»، فصل‌نامه حقوق اداری، سال هفتم، 1398، شماره 20.
محمودی، جعفر، «تعیین وزن و رابطه بین شاخص حکمرانی خوب در ایران»، فصل‌نامه مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، 1392، شماره 4.
هداوند، مهدی و داوود کاظمی، «تأملی بر اصول مدرن حقوق اداری در قانون مدیریت خدمات کشوری»، راهبرد، تابستان 1392، شماره ۶۷.
 
آقایی طوق، مسلم، «بررسی کاربردی روش تحلیل اقتصادی در مهندسی قانون اساسی (مطالعه موردی تفکیک قوا)»، پایان‌نامه دکتری دانشکده حقوق، دانشگاه تهران، 1391.
خانی گیاشی، رضا، «قانون مدیریت خدمات کشوری در پرتو حکمرانی مطلوب»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی، 1389.
روزی‌طلب، محمدمحسن، «اصول نظریه اداره خوب در شکل‌گیری، اجرا و لغو اعمال یک‌جانبه اداری»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق، دانشگاه تهران ، 1394.
 
رأی وحدت رویه شماره 1332 مورخ 2/7/1398 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 10170 مورخ 24/1/1400 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 1137 مورخ 5/4/1400 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 1146 مورخ 5/4/1400 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 1219 مورخ 29/10/1394 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 1265 مورخ 15/12/1396 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 137 مورخ 08/04/1382 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 1507ـ1551 مورخ 26/12/1386 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 160 مورخ 14/05/1380 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 253 مورخ21/06/1390 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 271ـ272 مورخ 04/07/1390 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 504ـ503 مورخ 08/06/1386 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 615 مورخ 23/12/1389 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
Cane, Peter, An Introduction to Administrative Law, Clarendon: Oxford Press, Third Edition, 1999.
Feldman, David, Civil liberties and human rights in England and Wales, Clarendon: Clarendon Press, 1993.‏
Mendes, Joana, Good administration in EU law and the European Code of Good Administrative Behaviour,
 
Abraham, Ann, “Good Administration: Why we need it more than ever”, The Political Quarterly, Vol. 80, 2009, No.1.
Basten, John, Administrative Law, “A Prespective from The Bench”, Paper of NSW Young Lawyers, Continuing Legal Education, March 2008.
LEMASURIER, Jeanne, “JURISPRUDENCE ADMINISTRATIVE: Expropriation «BILANـCOUTـAVANTAGES» ET NECESSITE PUBLIQUE”, La Revue administrative, Vol. 32, No.191, 1979.
Treves, G.E. “Administrative Discretion and Judicial Control”, The Modern Law Review, Vol. 10, Jul 1947, No. 3.
Vala Kristjansdottir, Margaret, “Good Administration as a fundamental Right”, Icelandic Review and of Politics, Administration, Vol. 9, 2013.
دوره 4، شماره 12
سال چهارم، شماره دوازدهم، پاییز 1401
مهر 1401
صفحه 295-316
  • تاریخ دریافت: 18 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 01 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 21 اردیبهشت 1401