نسبت‌سنجی جایگاه و صلاحیت‌های دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق, دانشکده علوم انسانی, دانشگاه سمنان, سمنان, ایران

2 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران, تهران, ایران

چکیده

دیوان عالی کشور عالی‌ترین محکمه در سلسله‌مراتب محاکم ایران محسوب می‌شود. اصل 161 قانون اساسی صراحتاً نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه قضایی را در صلاحیت این مرجع قرار داده است. قانون عادی نیز متناسب با جایگاه این دیوان، برخی از صلاحیت‌های خاص همچون حل اختلاف در صلاحیت محاکم را برای دیوان عالی کشور در نظر گرفته است. با توجه به ابهامات و اشکالات موجود در قوانین مختلف در زمینه‌ی نسبت جایگاه و صلاحیت‌های دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری، این مقاله در قالبی توصیفی–تحلیلی به تبیین نسبت این دو مرجع قضایی پرداخت. مبتنی بر نتایج حاصله، با توجه به شناسایی دیوان عدالت اداری به عنوان «دادگاهی اختصاصی»، این دادگاه از نظر سلسله‌مراتب در ذیل دیوان عالی کشور است و به تبع آن، صلاحیت‌های نظارت بر اجرای صحیح قوانین و ایجاد وحدت رویه‌ی‌ قضایی، در ارتباط با دیوان عدالت اداری نیز برعهده‌ی دیوان عالی کشور است. همچنین، رویکرد قانونگذار عادی در شناسایی نقش دیوان عالی جهت حل اختلاف در صلاحیت بین دیوان عدالت و سایر محاکم منطبق با جایگاه دیوان عالی کشور دانسته شد. البته، با توجه به فقدان وجود ظرفیت‌های تخصصی در زمینه‌ی امور اداری در دیوان عالی کشور، تمرکز همه‌ی امور ذکر شده در دیوان عالی با اشکالاتی روبرو خواهد شد که بر این اساس، بایستی در ساختار دیوان عالی کشور اصلاحاتی ایجاد شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Ratio between the status and jurisdictions of the Supreme Court and the Administrative Justice Court

نویسندگان [English]

  • mohamad amin abrishami rad 1
  • hosein ayine negini 2
1 Assistant Prof., Department of Law, Faculty of Humanities, Semnan University, Semnan, Iran
2 PhD. in Public Law, University of Tehran, Tehran, Iraد
چکیده [English]

The Supreme Court, is at the top of Courts in the hierarchy of the Iranian courts. Article 161 of the Constitution, stated monitors the proper implementation of laws in courts and the creation of a unified judicial system is authority for this institution. Also, Ordinary law, provides specific jurisdictions for Supreme Court, such as resolving disputes over the jurisdiction. Given the ambiguities and deficiencies about relations between Supreme Court and the Administrative Justice Court, this article explores the ratios of these courts in a descriptive-analytical format. The studies showed that the Administrative Justice Court as a special tribunal is in the hierarchy below the Supreme Court and therefore subject to the jurisdiction of the Supreme Court Country. Also, the ordinary legislator's approach was identified in recognizing the Supreme Court's role in resolving jurisdiction disputes between the Courts consistent with the Supreme Court's position. To this end, a specialist structural prediction on matters relating to public law in the Supreme Court is proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supreme Court
  • Administrative Justice Court
  • Supervision of Law Enforcement
  • Judicial Unity
1. اباذری فومنی، منصور ) 1392 (، ترمینولوژی حقوق نوین، تهران: انتشارات شهید داریوش
نوراللهی، جلد دوم.

2. ابوالحمد، عبدالحمید ) 1349 (، حقوق اداری، تهران: دانشگاه تهران، جلد اول.

3. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسامی ) 1364 (، صورت مشروح مذاکرات
مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسامی ایران، تهران: چاپخانه مجلس، جلد
سوم.

4. پژوهشگاه قوه قضائیه ) 1394 (، ارزیابی رأی وحدت رویه و ایجاد رویه در دیوان عدالت
اداری، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.

5. جعفری لنگرودی، محمد جعفر ) 1386 (، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج
دانش، چاپ سوم، جلد سوم.

6. رضای یزاده، محمدجواد ) 1391 (، حقوق اداری تطبیقی )با تأکید بر دادرسی اداری در شورای
دولتی فرانسه(، تهران: انتشارات مجد.

7. شمس، عبدالله ) 1386 (، آیین دادرسی مدنی )دوره پیشرفته(، تهران: انتشارات دراک، چاپ
پانزدهم، جلد نخست.

8. صدرالحفاظی، نصرالله ) 1372 (، نظارت قضایی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری،
تهران: شهریار.

9. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر ) 1387 (، حقوق اداری، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهاردهم.

10 . عباسی، بیژن ) 1395 (، حقوق اداری تطبیقی، تهران: نشر دادگستر.

11 . محمودی، جواد ) 1390 (، بررسی تحلیلی دادرسی اداری در حقوق ایران، تهران: انتشارات
جنگل.

12 . هداوند، مهدی ) 1389 (، حقوق اداری تطبیقی، تهران: انتشارات سمت، جلد دوم.

13 . یزدان مهر، محمد ) 1394 (، تحلیلی بر قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت
اداری، تهران: انتشارات مجد.

14 . ابریشمی راد، محمد امین و حسین آئینه نگینی، «نقد صلاحیت دیوان عدالت اداری در صدور رأی
وحدت رویه »، فصلنامه دانش حقوق عمومی، 1398 ، شماره 25 ، صص 85 - 102 ، صص 98 - 99 .

15 . امامی، محمد و مهستی سلیمانی ) « ،)1393 شخصیت خواهان در دیوان عدالت اداری »، مطالعات
حقوقی دانشگاه شیراز، دوره ششم، ش 1، صص 1- 30 .

16 . ثابت یپور کرمانی، بهزاد ) « ،)1397 جایگاه و اهمیت و کاربرد رویه قضایی در آرای دیوان عدالت
اداری »، فصلنامه الکترونیکی پژوهش های حقوقی قانون یار، دوره اول، ش 2.

17 . زارعی، محمدحسین و احمد مرکز مالمیری ) « ،)1384 مفهوم و مبانی کنترل قضایی با تأکید بر
نظام حقوقی ایالات متحده امریکا »، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 42 ، صص 149 - 198 .

18 . زارعی، محمدحسین و آیت مولایی ) « ،)1392 آسی بشناسی ویژگی های قرارداد اداری ایران در
مقایسه با حقوق فرانسه و انگلستان »، دیدگاه های حقوق قضایی، شماره 63 ، صص 169 - 208 .

19 . حیدری، مسعود ) « ،)1346 شورای دولتی و عدالت »، حقوق امروز، شماره 20 ، صص 26 - 29 .

20 . سوادکوهی، سام ) « ،)1381 مرجع نهایی حل اختاف در صلاحیت دیوان عالی کشور یا
دیوان عدالت اداری؟ »، ماهنامه دادرسی، شماره 32 ، صص 8- 12 .

21 . شفیعی سردشت، جعفر و عل یاکبر گرج یاَزندریانی و علی قانعی ) « ،)1395 اعمال نظار تناپذیر
قضایی دولت در نظام حقوق ایران »، مجله حقوقی دادگستری، شماره 96 ، صص 125 - 153 .

22 . صدرالحفاظی، سیدنصرالله ) « ،)1370 دیوان عدالت اداری و فلسفه تأسیس آن »، نشریه حقوقی
دادگستری، شماره 2، صص 29 - 42 .

23 . عابدیان، میرحسین ) « ،)1378 دیوان عالی کشور و نظارت بر حسن اجرای قوانین ،»
مجله حقوقی دادگستری، شماره 26 ، صص 29 - 46 .

24 . متین دفتری، احمد ) « ،)1387 از شورای دولتی تا دیوان عدالت اداری )نگاهی به بی مها
و امیدها در دو سخنرانی( »، نشریه حقوق اساسی، سال هفتم، شماره 9، صص 199 - 214 .

25 . هریسی نژاد، کمال الدین ) « ،)1388 تأملی در عوامل تأثیرپذیری حقوق نوین ایران از نظام
حقوقی رومی ژرمنی »، مطالعات حقوق خصوصی، سال 39 ، شماره 2، صص 369 - 382 .

26 . یاوری )مستشار دیوان عالی کشور(، فت حاله ) « ،)1357 شورای دولتی »، ماهنامه قضایی، شماره
152 ، صص 38 - 46 .

27 . یزدی، محمد ) « ،)1370 مقایسه اجمالی بین دیوان عالی کشور و دیوان عدالت اداری ،»
مجله حقوقی دادگستری، شماره 1، صص 4- 8.