سنجش آیین‌نامه‌نویسی شورای‌نگهبان؛ مبانی، قلمرو و نظارت‌پذیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق عمومی دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

آیین‌نامه نویسی از صلاحیت‌های تأثیرگذار و حساس حکمرانی است. مقامات حکومتی با بهره‌مندی از این ابزار قاعده‌گذاری، به صورت مستقیم و غیرمستقیم چارچوبهای رفتاری برای شهروندان تعریف می‌کنند. شورای نگهبان به مثابه یگانه مرجع پاسدار تقنینی قانون اساسی، با صلاحیت‌های منحصربه فردی در قانون اساسی تثبیت شده که تفسیر قانون اساسی و نظارت بر انتخابات در شمار این کارویژه‌هاست. ملاحظه سوابق تقنینی حاکی از آن است که این شورا در راستای ایفای وظایف اساسی خود، رأسا یا حسب تصویب قانونگذار عادی مبادرت به وضع آیین نامه‌های گوناگون کرده است. این نوشتار دل‌مشغول شناسایی مبنای موجهه صلاحیت آیین نامه نویسی شورای نگهبان، دامنه موضوعی و حکمی این صلاحیت و امکان نظارت بر آیین‌نامه های مصوب این شورا است. یافته‌های تحقیق نشان می دهد که شورای نگهبان به اقتضای صلاحیت‌های مقرر در قانون اساسی و اقتضائات اداری آنها صلاحیت آیین نامه نویسی دارد. قلمرو صلاحیت شورا در آیین نامه نویسی به لحاظ موضوعی محدود به صلاحیتهای مقرر در قانون اساسی و عمدتا موضوع اصول 4، 85 و 91 تا 99 است. حد و مرز این صلاحیت شورا به لحاظ حکمی، وفاداری به نصوص قانون اساسی، رعایت حریم صلاحیتی سایر نهادها و ارکان حقوق اساسی و نیز اکتفا به ضرورت در وضع قاعده است. به لحاظ نظارت پذیری نیز چنین حاصل شد که نظارت قضایی دیوان عدالت اداری بر مصوبات شورا نافی استقلال شورا نیست و لازمه تضمین قانونمداری و عمل به اصل 173 است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Measuring the regulations of the Guardian Council; Fundamentals, realm and controllability

نویسندگان [English]

  • shabnam owrangi 1
  • hamed nikoonahad 2
1 M.A. in Public Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
2 Assistant Prof., Department of Public Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Regulation is one of the most effective and sensitive governance competencies. Using these regulatory tools, government officials directly and indirectly define behavioral frameworks for citizens. The Guardian Council, as the sole legislative body of the Constitution, has been established with unique powers in the Constitution, including the interpretation of the Constitution and the monitoring of elections. Consideration of the legislative record shows that the council, in order to fulfill its basic duties, has directly or according to the approval of the ordinary legislature, enacted various regulations. This paper is concerned with identifying the justifiable basis for the Guardian Council's by-laws, the thematic and judgmental scope of this jurisdiction, and the possibility of overseeing the Council's approved regulations. The research findings show that the Guardian Council has the authority to write regulations in accordance with the provisions of the Constitution and their administrative requirements. The scope of the Council's jurisdiction in regulations is thematically limited to the powers provided for in the Constitution and is mainly the subject of Articles 4, 85 and 91 to 99. The limits of this council's competence in terms of jurisprudence, loyalty to the texts of the constitution, observance of the jurisdiction of other institutions and the pillars of constitutional rights, as well as the necessity of enforcing the rule. In terms of oversight, it has been concluded that the judicial oversight of the Administrative Court of Justice does not negate the independence of the Council and requires the guarantee

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guardian Council
  • Regulations
  • Article 99 of the constitution
  • Article 138 of the constitution
  • Supervision of the Guardian Council
1. امامی، محمد؛ استوارسنگری، کورش، ) 1396 (، حقوق اداری، جلد دوم، چاپ سوم، تهران، نشر میزان.

2. راسخ، محمد، ) 1394 (، وضع مقرره در قوه قضاییه، چاپ نخست، تهران، انتشارات دراک.

3. رضایی زاده، محمدجواد، ) 1387 (، حقوق اداری 1، چاپ اول، تهران، نشر میزان.

4. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، ) 1391 (، حقوق اداری، چاپ هجدهم، تهران، انتشارات سمت.

5. عباسی)لاهیجی(، بیژن، ) 1393 (، مبانی حقوق اساسی، چاپ سوم، تهران، انتشارات جنگل، جاودانه.

6. عباسی، بیژن،) 1395 (، حقوق اداری، چاپ چهارم، تهران، انتشارات دادگستر.

7. فتاحی زفرقندی، علی، ) 1397 (، شورای نگهبان؛ نظارت بر انتخابات )تبیین و تحلیل صلاحیت شورای نگهبان در نظارت بر انتخابات و بررسی شبهات پیرامون آن(، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان.

8. فلاحزاده، علی محمد، ) 1391 (،تفکیک تقنین و اجراء، تحلیل مرزهای صلاحیت تقنینی در روابط قوای مقننه و مجریه، چاپ اول، تهران، انتشارات تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.

9. قاضی، ابوالفضل، ) 1388 (، بایست ههای حقوق اساسی، چاپ س یوسوم، تهران، نشر میزان.

10 . مجموعه نظرات تفسیری مشورتی قانون اساسی،) 1395 (، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان.

11 . مدنی، جال الدین، ) 1366 (، حقوق اساسی در جمهوری اسامی ایران، جلد چهارم، قم، انتشارات سروش.

12 . مزارعی، غلامحسین، ) 1395 (، جهات ابطال مصوبات دولت در دیوان عدالت اداری و شورای نگهبان، چاپ دوم، تهران، انتشارات خرسندی.

13 . مشهدی، علی،) 1395 (، قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در نظم حقوقی کنونی، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی.

14 . موسی زاده، رضا، ) 1392 (، حقوق اداری 1 و 2، چاپ سیزدهم، تهران، نشر میزان.

15 . مولابیگی، غلامرضا،) 1395 (، صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، چاپ سوم، تهران، انتشارات جنگل.. واعظی، مجتبی، ) 1396 (، گفتارهایی در حقوق اداری، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.

17 . هاشمی، محمد، ) 1390 (، حقوق اساسی جمهوری اسامی ایران، حاکمیت و نهادهای سیاسی، چاپ بیست و یکم، تهران، نشر میزان.

18 . هداوند، مهدی؛ مشهدی، علی،) 1395 (،اصول حقوق اداری )در پرتو آراء دیوان عدالت اداری(، چاپ چهارم، تهران، انتشارات خرسندی.

19 . بهادری جهرمی، محمد،) « ،)1395 جایگاه حقوقی تفسیر رسمی قانون اساسی در مقایسه با متن قانون اساسی با تأکید بر نظام حقوقی ایران »، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال پنجم، شماره چهاردهم.

20 . زارعی، محمدحسین؛ شمس، عرفان، ) « ،)1392 در آمدی بر مفاهیم و نظری ههای مقررا تگذاری اقتصادی »، مجله تحقیقات حقوقی، دوره شانزدهم، شماره 62 .
21 . قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

22 . قانون انتخابات و آیین نامه داخلی مجلس خبرگان رهبری مربوط به اصول پنجم، یک صدوهفتم و یک صدوهشتم قانون اساسی جمهوری اسامی ایران مصوب 10 / 7/ 1359 فقهای شورای نگهبان.

23 . قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست جمهوری مصوب 10 / 04 / 1360 مجلس شورای اسامی.

24 . قانون انتخابات مجلس خبرگان مصوب 09 / 04 / 1370 مصوب شورای نگهبان.
 
25 . قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات مجلس شورای اسامی مصوب 3/ 7/ 1359 کمیسیون داخلی مجلس.

26 . قانون تعیین حدود و وظایف و اختیارات و مسئولیت های ریاست جمهوری مجلس شورای اسامی، مصوب 1365 .

27 . قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 22 / 9/ 1390 مجل س شورای اسامی و 25 / 3/ 1392 مجمع تشخیص مصلحت نظام.

28 . قانون تشکیلات شورای نگهبان مصوب 10 / 8/ 1377 مجلس شورای اسلامی.

29 . قانون نحوه اجرای اصول 85 و 138 قانون اساسی جمهوری اسامی ایران دررابط هبا مسئولی تهای رئیس مجلس شورای اسامی مصوب 26 / 10 / 1368 با آخرین اصلاحات تا تاریخ 30 / 1/ 1388 .

30 . آیین نامه داخلی شورای نگهبان مصوب 22 / 4/ 1379 شورای نگهبان.

31 . آیین نامه اجرایی قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسامی مصوب 23 / 4/ 1360 شورای نگهبان.
. آیین نامه اجرایی قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری مصوب 18 / 7/ 1361 شورای نگهبان با اصلاحات بعدی.

33 . آیین نامه نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری مصوب 23 و 30 / 1/ 1385 شورای نگهبان .

34 . آیین نامه نحوه اطلاع رسانی شورای نگهبان مصوب 7/ 7/ 1392 شورای نگهبان.