ادله الکترونیکی اثبات دعوا در دادرسی اداری و مدنی در ایران وفقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی ، واحد ساری ، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری ، ایران

2 استادیار گروه حقوق، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی ،ساری ، ایران . استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

3 استادیار گروه حقوق خصوصی ، ,واحد جویبار ، دانشگاه آزاد اسلامی،جویبار ،ایران

10.22034/mral.2023.1972392.1403

چکیده

امروزه با گسترش فناوری اطلاعات ادله الکترونیکی و اسناد مربوط به آنها به صورت روزافزونی در حال ذخیره سازی و تولیدهستند. استنادپذیری ادله اثبات دعوا الکترونیکی در قانون تجارت ایران و در دادرسی مدنی پذیرفته شده است. قانون گذار ایران با توجه به قانون نمونه تجارت الکترونیک آنسیترال و ماده ۴۷ آیین نامه استنادپذیری ادله الکترونیک مصوب ۱۳۹۳، داده پیام را فقط به ابزارهای الکترونیک منحصر نکرده است و هر ابزاری همچون پوشه های تصویری و صوتی ،تلگرام و ابزارهای نوری را هم دلیل الکترونیک می داند اما این مسئله از منظر فقها و دانشمندان اسلامی در صورتی قابل پذیرش ،دارای اعتبار و حجت است که سند و نوشته دارای امضا یا مهر باشد و به طریقی مطمئن مصون از تغییرات بماند و صادر کننده آن بر پذیرش مندرجات مسلم باشد و همچنین موجب علم قاضی گردد. از سوی دیگر در دادرسی اداری نیز امکان اعمال ادله الکترونیک قابل بحث و بررسی است. با توجه به نوپا بودن دادرسی اداری در حقوق ایران و ویژگی‌های خاص آن، به نظر می‌رسد استفاده از این ادله در دادرسی اداری نیز جای بحث و بررسی دارد. پرسش اصلی که این پژوهش در پی پاسخ به آن است که استناد به ادله الکترونیک در دادرسی‌های مدنی و اداری به چه نحوی است؟ روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و در گردآوری منابع از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Electronic evidence to prove claims in administrative and civil proceedings in Iran according to Imamiyyah

نویسندگان [English]

  • HamidReza Ahmadi Lashki 1
  • Hamid Abhari 2
  • Abbas Moghadari Amiri 3
1 PhD student in private law, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran
2 Assistant Professor, Department of Law, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran. Assistant Professor of the Department of Private Law, Faculty of Law and Political Sciences, Mazandaran University
3 Assistant Professor, Department of Private Law, Joibar Branch, Islamic Azad University, Joibar, Iran
چکیده [English]

Today, with the expansion of information technology, electronic evidence and related documents are being stored and produced more and more. The admissibility of proof of electronic litigation is accepted in Iran's commercial law and in civil proceedings. According to the UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce and Article 47 of the Electronic Evidence Citation Regulation approved in 2013, the Iranian legislator has not limited the message data only to electronic devices and any device such as video and audio folders, telegrams and optical devices are also electronic evidence. knows, but from the perspective of Islamic jurists and scholars, this issue is acceptable, has validity and proof if the document and writing has a signature or seal and remains immune from changes in a reliable way, and the issuer is certain to accept the contents, and also causes Let science be the judge. On the other hand, in administrative proceedings, the possibility of using electronic evidence can be discussed and investigated. Considering the nascentness of administrative proceedings in Iranian law and its special features, it seems that the use of these evidences in administrative proceedings is worthy of discussion. The main question that this research seeks to answer is how to cite electronic evidence in civil and administrative proceedings. The research method in this study is descriptive-analytical, and the library method was used to collect the sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • electronic evidence
  • administrative proceedings
  • civil proceedings
  • jurisprudence
  • proof of claim
افشارنیا، طیب و حجت مبین، اطاله دادرسی و توسعه قضایی، تهران: خرسندی، 1389.
رضایی، علی، حقوق تجارت الکترونیکی، تهران: میزان، 1387.
صدرالحفاظی، سید نصرالله، نظارت قضایی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری، تهران: شهریار، 1372.
قاری سید فاطمی، سید محمد، حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر دوم: جستارهایی تحلیلی از حق­ها و آزادی­ها)، تهران: شهر دانش، 1388.
کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات (جلد 1)، تهران: میزان، 1392.
گاتن، آلن، کشف ادلّه الکترونیکی، ترجمه: مصیب رمضانی، تهران: دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی، 1383.
مولابیگی، غلام‌رضا، صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل، چاپ اول، 1393.
هداوند، مهدی و مسلم آقایی طوق، دادگاه­های اختصاصی اداری در پرتو اصول دادرسی عادلانه و آیین­های دادرسی منصفانه، تهران: خرسندی، 1389.
استوارسنگری، کورش، «چیستی دادرسی اداری در ایران؛ دادرسی در اداره یا دادرسی بر اداره؟»، مجله پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 1399، دوره 2، شماره 4.
اسماعیلی، اکبر و بابک پورقهرمانی، «چالش­های فراروی دادرسی الکترونیک در ایران»، فصل‌نامه دیدگاه­های حقوق قضایی، 1398، دوره بیست و چهارم، شماره 87.
خدادادی، ابوالقاسم و علی خالدی، «شهادت از راه دور (تحلیل ماده 186 قانون مجازات اسلامی)»، پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، 1395، دوره چهارم، شماره 7.
رستمی، ولی و احمد خسروی، «امکان‌سنجی تدوین قانون آیین دادرسی اداری (با توجه به ماهیت و ویژگی‌های مراجع اختصاصی اداری)»، فصل‌نامه دیدگاه­های حقوق قضایی، 1392، شماره 64.
رضوی، سید مهدی و همکاران، «تحصیل دلیل در دادرسی اداری در پرتو حمایت از حقوق شهروندان»، فصل‌نامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، انتشار آن‌لاین: 1401.
زارعی، محمدحسین و آزیتا محسن‌زاده، «نظام اثبات دعوا در دادرسی اداری»، فصل‌نامه دیدگاه­های حقوق قضایی، 1394، شماره 72.
زرکلام، ستار، «دادرسی­های الکترونیکی؛ ضرورت­ها، الزامات و چالش­ها»، آموزه­های حقوق کیفری، 1391، شماره 3.
سوادکوه، سام، «آیین دادرسی اداری در تشکیلات قضایی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌نامه حقوق خصوصی، 1391، سال اول، شماره 1.
شهبازی‌نیا، مرتضی و محبوبه عبداللهی، «دلیل الکترونیک در نظام ادلّه اثبات دعوا»، فصل‌نامه حقوق، 1389، دوره چهلم، شماره 4.
شهبازی‌نیا، مرتضی، «احراز اصالت در اسناد الکترونیکی»، مجله مدرّس علوم انسانی ـ پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 1388، شماره 4 (پیاپی 63).
عباسی، رسول و همکاران، «کیفیت خدمات الکترونیک قضایی و اعتماد شهروندان»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1400، سال نهم، شماره 28.
فتحی، یونس و همکاران، «نظام مطلوب دادرسی اداری در ایران»، فصل‌نامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، 1398، سال اول، شماره 1.
قمری، اسماعیل و همکاران، «تحلیلی بر اعمال قاعده مشروعیت تحصیل دلیل در دادرسی اداری»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1399، سال هشتم، شماره 24.
قمری، اسماعیل و همکاران، «کاربست اصل مشروعیت تحصیل دلیل کیفری در دادرسی­های اداری ایران با تأکید بر آرای دیوان عدالت اداری»، پژوهش­های نوین حقوق اداری، 1401.
محمدی، سام و حمید میری، «بررسی تطبیقی ارائه ادلّه الکترونیک در دادگاه: اشکال و اعتبار آن»، نامه مفید، 1388، شماره 76.
مرادخانی، فردین، «دادگاه­های اداری در ایران: ابهام در مبانی، سردرگمی در عمل»، حقوق اساسی، 1393، شماره 22.
مرادخانی، فردین، «عدم استقلال آیین دادرسی اداری در چارچوب قانون دیوان عدالت اداری»، مجله فقه و حقوق اسلامی، 1396، سال هشتم، شماره 15.
مؤذن‌زادگان، حسن‌علی، الهام سلیمان دهکردی و مهشید یوشی، «حفظ صحت و استنادپذیری ادلّه الکترونیک با استفاده از بیومتریک و رمزنگاری»، کتاب حقوق کیفری، 1394، شماره ۱۲.
همّتی، مجتبی، «تحلیل قانون دیوان عدالت اداری از منظر استانداردهای خاص دادرسی منصفانه با نگاه به رویه دادگاه اروپایی حقوق بشر»، فصل‌نامه پژوهش حقوق عمومی، 1395، سال نوزدهم، شماره 55.
همتی، مجتبی، «حق دسترسی به دادگستری در دیوان عدالت اداری با نگاه به نظرهای شورای نگهبان»، فصل‌نامه دانش حقوق عمومی، 1395، سال پنجم، شماره 16.
یاوری، اسدالله، «حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آیین دادرسی نوین»، فصل‌نامه حقوق اساسی، 1383، شماره 2.
داورپناه، نسیم، «اصول و مبانی حاکم بر نحوه تحصیل دلیل در فضای سایبر»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، 1393.
فوقانی، هادی، «قابلیت استناد به ادلّه الکترونیک با نگاه به آرای قضایی: انواع ادلّه الکترونیک و ارزش اثباتی آن‌ها»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، 1395.
کریمی، محسن، «جمع‌آوری و استنادپذیری ادلّه الکترونیکی در حقوق کیفری ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی،1390.
محمدی گیلاکجانی، امیر، «بررسی فقهی ـ حقوقی ادلّه الکترونیکی در حقوق کیفری ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه محدّث نوری، 1395.
Frumarová, Kateřina, “Evidence in administrative proceedings - proof by audio-visual record, proof by the content of the website and other means of proof lacking explicit regulation in the Code of Administrative Procedure”, Institutiones Administrationis-Journal of Administrative Sciences, 2022, Vol. 2, No. 1, 132–143, DOI:10.54201/iajas.v2i1.31.
Jolowicez, J. A., Adversarial and Inquisitorial models of Civil Procdure International and Comparative Low quarterly, 2003, Available at: WWW.Jstor.org/PSS/۳۶۶۳ ۱۱۰ ۲۰۱۱/۱/۱۰. .
Wang, Minyan, The Impact of Information Technology Development", Journal of Law and Technology, 2006, Vol. 15, No. 3.