آثار فراحقوقی صلاحیت های هدایتی ارشادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر هنرمندان و آثار فرهنگی هنری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل/ دانشکده حقوق و علوم سیاسی/دانشگاه علامه طباطبایی/ایران/ ایران

چکیده

مداخله دولت در حوزه فرهنگ در بزرگترین بعد سازمانی حقوق اداری در شمایل وجود وزارتی برای فرهنگ و هنر بروز می کند. امری که در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز وجود دارد. این پژوهش با هدف مشخص نمودن مواجهه دولت با فرهنگ و هنر، با بررسی رفتار و عملکرد کلی مسئولان وزارت فرهنگ، در پی آثار وجود این وزارت در ایران است که تاکنون از منظر حقوقی در پرتو رویکرد دولت و صلاحیت های وزارت بررسی نشده است. نتیجه حکایت از این دارد که «قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» مصوب 1365، نقشه راه این مداخله را مشخص نموده و با عنایت به صلاحیت های تعیین شده قانونی؛ این وزارت، بی طرف و برای صرف حمایت از فرهنگ و هنر نبوده و اتفاقا با جانبداری در دولتی ایدئولوژیک، رسالت اصلی خود را هدایت و ارشاد نمایانده است. وزارت فرهنگ در کنار آثار مثبتش که پژوهش مستقلی نیاز دارد، در ورطه عمل، آثار نامطلوب عملی بر آثار هنری و هنرمندان برجای گذاشته که می‎توان آنها را در قامتی کلی، ذیل این عناوین جای داد: دو قطبی کردن فضای هنری، تأثیر منفی بر ذوق و خلاقیت هنری،تبعیض میان هنرمندان، پر رنگ شدن مسئولان به جای هنرمندان، بزرگ نمودن دولت و افزایش بوروکراسی منفی، ایجاد تبعیض در اخذ تسهیلات و نیل مسئولان وزارت به رئالیسم و پراگماتیسم حقوقی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The ILlegal Results of Ideological Competences of the Ministry of Culture and Islamic Guidance for Artists and Cultural-Artistic Works

نویسنده [English]

  • vahid agah
Assistant Prof., Department of Public and International Law, Faculty of Law and Political Science, Allame Tabatabaee University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In non- secular governments, access to all aspects of citizens' life style is a principle that takes place in topics such as interference and guidance. What is happening in the field of culture, and in fact, the relationship between government and art, in the form of the existence of the ministry, for culture and art, which also exists in Iran, after the victory of the Islamic Revolution. This study was conducted with the aim of determining the government's approach to culture and art, and examining the behavior and performance of officials of the Ministry. Following the effects of the existence of this ministry in Iran, which has not been investigated from a legal point of view, in the light of the government's approach and the ministry's competences, it was concluded that the objectives and duties of the Ministry of Culture act, determined the way of this intervention, and considering the legal competences, this ministry has not been neutral, and support ideological culture and art it has the mission of this ministry. The Ministry, in addition to the positive effects that it has, in the field of performance, has left its own undesirable and practical effects, on works of art and artists, which can be placed in These topics: polarization of the artistic space, negative impact on artistic taste and creativity, discrimination among artists, highlighting officials instead of artists, enlarging the government, increasing negative bureaucracy, discriminating in obtaining facilities and ministry officials , To legal realism and pragmatism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ministry of Culture and Islamic Guidance
  • Ideological Art
  • Administrative law of Culture
  • Cultural-Artistic Works
اعتمادی، فریبرز (1378). دکتر مهاجرانی از رأی اعتماد تا استیضاح، تهران، علم.
باربیه، موریس (1386).مدرنیته سیاسی، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران، آگه.
برلین، آیزیا (1368).چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، تهران، خوارزمی.
بشیریه، حسین (1386).آموزش دانش سیاسی (مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی)، تهران، نگاه معاصر.
بنیادی نایینی، علی و دیگران (1389). تاریخچه و سیر تحول تشکیلاتی و ساختاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در یکصد سال اخیر، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، جلد 1.
پوراستاد، مجید (1391).نقش دادرس مدنی در تحصیل دلیل و کشف حقیقت، تهران، شهر دانش.
پلامناتس، جان (1373).ایدئولوژی، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران، علمی و فرهنگی.
پیرعطایی، علی (1388)، نظریه اداره قرارداد، تهران، ققنوس.
حریری، ناصر (1381).درباره هنر و ادبیات: گفت‎‌وشنودی با معصومه سیحون، بابل، آویشن.
حیدری، غلام (1376).معرفی و نقد فیلم‎های محسن مخملباف، تهران، نگاه.
راسخ، محمد (1387).« آزادی، حقیقت و عدالت»، راسخ، محمد، حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش، تهران، طرح نو جلد 2.
راسخ، محمد (1389).«مطبوعات و دموکراسی: آزاد، اما اخلاقی» ، مرکز مطالعات حقوق بشر و انجمن علمی دانشجویی حقوق دانشگاه تهران، مجموعه مقالات همایش حقوق مطبوعات، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
راولز، جان ( 1392).عدالت به مثابه انصاف، ترجمه عرفان ثابتی، تهران، ققنوس.
ریدی، دیوید.ای ( 1392). فلسفه حقوق، ترجمه حسن خسروی، تهران، مجد.
ساری، فرشته (1380). فروغ فرخ‎زاد، دفتر چهارم از چهره‎های قرن بیستمی ایران، تهران، قصه.
ستاری، جلال( 1379). در بی‌دولتی فرهنگ: نگاهی به برخی فعالیت‎های فرهنگی و هنری در بازپسین سال‎های نظام پیشین، تهران، مرکز.
سلیمی، حسین ( 1382). «سیاست‎پذیری فرهنگ‏»‏‏ ، سیاست‎گذاری و فرهنگ در ایران امروز (مجموعه مقالات)، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایرانِ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
صالحی امیری، سیدرضا و عظیمی دولت‎آبادی، امیر (1387). مبانی سیاست‎گذاری و برنامه‎ریزی فرهنگی، تهران، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
فلاح‎زاده، علی محمد (1391).تفکیک تقنین و اجرا: تحلیل مرزهای صلاحیت تقنینی در روابط قوای مقننه و مجریه، تهران، مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
کاتوزیان، ناصر (1378). «دولت خدمت‌گزار و مسئول به جای دولت حاکم»، گامی به سوی عدالت (مجموعه مقالات)، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، جلد 1.
کاتوزیان، ناصر (1386). مبانی حقوق عمومی، تهران، میزان.
کیوانفر، شهرام (1388). «واقع‎گرایی(رئالیسم حقوقی)»، بر منهج عدل، مقالات اهدا شده به استاد ناصرکاتوزیان، تهران، دانشگاه تهران.
لوسی اسمیت، ادوارد (1387). جهانی شدن و هنر جدید: مفاهیم و رویکردها در آخرین جنبش‎های قرن بیستم، ترجمه علیرضا سمیع‎آذر، تهران، نظر.
لوی برول، هانری.( 1386). جامعه‎شناسی حقوق، ترجمه سید ابوالفضل قاضی، تهران، میزان.
محمدزاده، محمد جعفر و دیگران (1392). نیم‌نگاهی به کارنامه عملکرد دولت نهم (از مرداد 1384 تا اردیبهشت 1388)، تهران، معاونت ارتباطات و اطلاع‎رسانی دفتر رئیس‌جمهور.
موحد، محمدعلی (1384). در هوای حق و عدالت؛ از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران، کارنامه.
مور، برینگتن (1375). ریشه‎های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی (نقش ارباب و دهقان در پیدایش جهان نو)، ترجمه حسین بشیریه، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
مهندس پور، فرهاد ( 1388). «چرا استقلال، مسئله تئاتر ایران نیست!‏»‏‏، مجموعه مقالات سمینار تئاتر خصوصی در ایران، تهران، نمایش.
نوشین، عبدالحسین (1331). هنر تئاتر، تهران، بی‎نا.
وحید، مجید (1382). «مقدمه: از فرهنگ سیاست‎گذاری تا سیاست‎گذاری فرهنگی»، سیاست‎گذاری و فرهنگ در ایران امروز (مجموعه مقالات)، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایرانِ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
وینسنت، اندرو ( 1387). نظریه‎های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نی.
 آشوری، داریوش( 1371).«ایدئولوژی، اخلاقیات و فرهنگ(1)»،کِلک، شماره 33ـ 32، صص 58ـ42.
آگاه، وحید (1398).«هنرمندانه یا بی‌هنر؟ تحلیل حق‌های هنری در منشور حقوق شهروندی و ارائه مانیفست»، اخلاق زیستی، ویژه‌نامه حقوق بشر و حقوق شهروندی، صص 382ـ 368.
امیری اسفندقه، مرتضی (1388). «ایران، سرزمین حکومت شعر است، نه شعر حکومتی»(گفت‎وگو با دبیر علمی جشنواره شعر فجر)، پنجره، شماره 27، صص 73ـ72.
بخشی، مسعود( 1392). «وقتی می‎گوییم «ف.ف» از چه حرف می‎زنیم؟»، بهار، ص 12.
حبیبی، حسن (1362).«یادداشت‎هایی درباره هنر»، فصلنامه هنر، شماره 3، صص 41ـ38.
راسخ، محمد و رفیعی، محمدرضا (1389). نسبت حکومت با زندگی مطلوب، نگرشی به رویکرد بی‎طرفی، فقه و حقوق اسلامی، شماره 1، صص 131ـ109.
راسخ، محمد و رفیعی، محمدرضا (1390). نسبت حکومت با زندگی مطلوب: نگرشی به رویکرد کمال گرایی، حقوق اسلامی، شماره 30، صص 76ـ59.
راسخ، محمد و رفیعی، محمدرضا (1392). نسبت حکومت با زندگی مطلوب: ارزیابی رویکردهای بی‌طرفی و کمال‌گرا، تحقیقات حقوقی، شماره 61، صص 99ـ61.
راودراد، اعظم و اسدزاده، مصطفی (1389).«جامعه‎شناسی سیاسی سینمای ایران (بایدها و نبایدهای سیاست‎گذاران سینمای ایران در دهه‎های 1370 و 1380)»، نامه پژوهش فرهنگی، شماره 9، صص 88 ـ57.
سلطانی، کاظم (1372). «سینمای ایران در جست‎وجوی ارزش‎ها» (گفت‎وگو با چند نفر از اعضای بخش فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی)، هنر و معماری، شماره 23، ص 152ـ125.
سلیمی، حسین (1386). «تنها راه نهادینه ساختن تئاتر در ایران!»، صحنه، شماره 42، صص 14ـ8 .
شهابی، مهدی و نیکویی، مرضیه (1391). «حقوق متافیزیکی: تأملی بر نقش ارزش در فرآیند ایجاد قاعده حقوقی»، مطالعات حقوقی، شماره 1، صص 134ـ103.
قزلسفلی، محمدتقی (1382). «هنر و سیاست»،پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، شماره 10 ـ 9، صص 234ـ213.
قیومی بیدهندی، مهرداد (1387).«حمایت و هنرپروری و زوایای پنهان در تاریخ هنر ایران‏»‏‏،گلستان هنر، شماره 13، صص 7ـ5.
مولانا، سید حمید (1390).«شناخت، ممیزی و کاهش تناقض‎ها در فرهنگ خودی»، ماهنامه صدای جمهوری اسلامی ایران، شماره 54، صص 48 ـ 47.
میرمحمد صادقی، حسین (1388). «پلورالیسم حقوقی»، آموزه‎های حقوقی، شماره 12(پیاپی 32)، صص 13ـ3.
وحید، مجید (1383).«نگرشی بر سازمان و منطق حاکم بر آن؛ سه سال با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (بخش پژوهش)»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 65، صص 227ـ 215.
ورجاوند، پرویز (1376).«وزارت ارشاد و ممیزی کتاب؛ بسته‌اندیشی یا خلاقیت و نقد؟»،گزارش، شماره 81، صص 30ـ28.
هداوند، مهدی (1388).«معیارهای اداره مطلوب و تحولات حقوق اداری: تحلیل مفهومی»، تحقیقات حقوقی، ویژه‎نامه شماره 1، صص 120ـ63.
ـ «اسامی فیلم‎های بخش مستند جشنواره فجر ]دوره 32[ اعلام شد: از منتهی‎الیه راست تا چپ در جشنواره فجر»،اعتماد، سال یازدهم، شماره 2866، 16/10/92، ص 12.
ـ «]علی جنتی:[ این فیلم‎ها در دوره ما ساخته نشده است»،اعتماد، سال یازدهم، شماره 2890، 15/11/92، ص 16.
ـ «ایوبی: سینمای ایران از اساس، سینمای مقاومت است»، اعتماد، سال دوازدهم، شماره 3081، 20/7/93، ص 8.
ـ  «با یاد سیف‎الله داد: روزهای بی«داد‏»‏‏ سینما»:اعتماد، سال دهم، شماره 2453، 5/5/91، ص 11.
ـ  «حجت‌الله ایوبی: اجازه بازگشت به ویژه‎خواران نمی‎دهیم»، اعتماد، سال یازدهم، شماره 2866، 16/10/92، ص 12.
ـ سخنرانی حسن روحانی در جمع هنرمندان: دولت‌آبادی، محمود، «اگر دیر نشده باشد!»، اعتماد، سال یازدهم، شماره 2871، 22/10/92، ص 16.
ـ «علی جنتی در گفت‎وگوی ویژه خبری شبکه دو: وزیر فرهنگ و ارشاد به روایت صدا و سیما»،اعتماد، سال دوازدهم، شماره 3050، 13/6/93، ص 20.
ـ «مصاحبه آقای سیدمحمد خاتمی»، نگرشی بر شورای عالی انقلاب فرهنگی، شماره 1، 1364، صص 85 و 91.
ـ «معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ: ادبیات، سفارش بردار نیست»، اعتماد، سال یازدهم، شماره 2982، 22/3/93، ص 16.
ـ «مناظره فرهنگی نامزدهای ریاست جمهوری، عارف: هنرمندان، کارمندان دولت نیستند»، بهار، 16/3/92، ص 9.
ـ «نامه تشکر از عارف: بیانیه 280 شخصیت فرهنگی و هنری در تشکر از عارف»، بهار، 23/3/92، ص 12.
ـ «نامه دختر علیرضا افتخاری به عزت‎الله انتظامی: پدرم هم، فریب این بازی‎ها را خورد»، شرق، سال دهم، شماره 1737، 30/2/92، صص 1 و 11.
ـ «واکنش شاه‌آبادی ]معاون هنری وزیر فرهنگ[ به شایعه لغو مجوز کنسرت‎های پاپ: موسیقی پاپ، تعطیل نشده است»، تماشا، شماره 463، 28/9/91، ص 21.
ـ «وزیر ارشاد ]سیدمحمد حسینی[: امسال فیلم‎های قابل دفاعی داریم»،آرمان روابط عمومی، شماره 2115، 12/11/91، ص 8 .
ـ «هنر سفارشی، آری یا نه»،اعتماد، سال یازدهم، شماره 2982، 22/3/93، ص 16.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
ـ قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب 1365.