اعمال حاکمیت و تصدی دولت در خصوص میراث فرهنگی در پرتو اصل 83 قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیأت علمی گروه حقوق عمومی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

چکیده

هدف از این تحقیق تمایز اعمال حاکمیتی و تصدی دولت در حوزه میراث فرهنگی در پرتوی اصل هشتاد و سوم قانون اساسی است. برای انجام تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی استفاده می‌شود. قانون مدیریت خدمات کشوری حفاظت از میراث فرهنگی را در زمره اعمال حاکمیتی دولتی قرار داده است. در ماده 115 قانون محاسبات عمومی مصوب 1366، علاوه بر تکرار ممنوعیت نقل و انتقال نفایس ملی، آثار و بناهای تاریخی را نیز غیرقابل انتقال می‌داند. اصل هشتاد و سوم قانون اساسی صرفاً ممنوعیت نقل و انتقال را در ارتباط با آن دسته از میراث فرهنگی مقرر داشته که در زمره نفایس ملی هستند. در قوانین عادی نفایس ملی تعریف نشده و معیاری نیز ارائه نشده است و تشخیص این امر بر عهده کارگروهی در اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. اصل غیرقابل انتقال بودن نفایس ملی مطلق نیست بلکه امکان انتقال نفایس ملی با اجازه مجلس شورای اسلامی، به استثنای نفایس ملی منحصر به فرد، وجود دارد. با وجود اینکه نظارت، حفظ و احیاء، و معرفی میراث فرهنگی مأهیتا عملی حاکمیتی است اما برخی از اقدامات دولت در این حوزه ماهیت تصدی‌گری دارد که تفکیک آنها در هر مورد نیازمند بررسی قوانین و مقررات مرتبط است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Governance and Tenure of Cultural Heritage in the light of Article 83 of the Constitution

نویسنده [English]

  • hosein alaee
Assistant Professor and Faculty Member of the Department of Public Law, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to distinguish between sovereignty and state ownership in the field of cultural heritage in the light of Article 83 of the Constitution. Descriptive-analytical method is used to conduct research. The Civil Service Management Law makes the protection of cultural heritage one of the functions of government. In Article 115 of the General Accounting Law approved in 1987, in addition to repeating the ban on the transfer of national treasures, it also considers monuments and historical monuments non-transferable. Article 83 of the Constitution only prohibits the transfer of cultural heritage that is considered a national treasure. Ordinary national treasures are not defined or standardized, and it is the responsibility of a working group in the Department of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts to determine this. The principle of non-transferability of national treasures is not absolute, but it is possible to transfer national treasures with the permission of the Islamic Consultative Assembly, with the exception of unique national treasures. Although the monitoring, preservation and restoration of cultural heritage is essentially a sovereign practice, some government actions in this area are of a tenure nature, the separation of which in each case requires consideration of relevant laws and regulations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural heritage
  • exercise of sovereignty
  • tenure practices
  • constitution
  • national precious heritage
1. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (جلد اول تا سی و یکم) تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، 1364. 
2. حجت، مهدی، میراث فرهنگی در ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگی، 1380. 
3. صمدی رندی، یونس، میراث فرهنگی در حقوق داخلی و بین‌الملل. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 1382.
4. صمدی رندی، یونس، مجموعه قوانین، مقررات، آییننامه، بخش‌نامهها و معاهدات میراث فرهنگی کشور، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، معاونت معرفی و آموزش، 1377.
5. غنی کله‌لو، کیوان، جرایم علیه میراث فرهنگی (مطالعه تطبیقی)، تهران: شرکت سهامی روزنامه رسمی کشور، 1388 .
6. کاتوزیان، ناصر، حقوق اموال و مالکیت، تهران: میزان، 1395.   
7. هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (جلد 2)، تهران: میزان، چاپ پانزدهم، 1386. 
ب) مقاله
1. پژوهشگاه قوه قضاییه، سلسله نشست‌های علمی نقد رأی،«مالکیت خصوصی یا منفعت عمومی، نقد رویه شعب دیوان عدالت اداری پیرامون ابطال تصمیم سازمان میراث فرهنگی مبنی بر ثبت آثار فرهنگی و تاریخی و در فهرست آثار ملی»، 25/2/1392 و 4/3/1392.
2. پورهمایون، علی‌اصغر، «اعمال حاکمیت و اعمال تصدی»، مجموعه حقوقی، 1391، شماره 174.
3. توسلی نایینی، منوچهر و امیرحسن شادنوش، «دادرسی اداری در حوزه میراث فرهنگی غیر منقول»، دوفصل‌نامه حقوق اداری، سال پنجم، شماره 13، 1396، صص 137-138.
4. حضرتی لیلان، اکرم، «بررسی و تعیین میزان مداخله دولت در عرصه میراث فرهنگی»، مجموعه مقالات نسبت دولت و فرهنگ (زیر نظر: رضا صالحی امیری)، مجمع تشخیص ‏مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، 1391. 
5. زرشکن عابد، لیلا، «تحلیل چالش‌های بخش فرهنگ با تأکید بر چالش‌های حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در برنامه سوم توسعه»، مجله مجلس و راهبرد، پاییز 1383، شماره 44. 
6. شیروی، عبد الحسین و نرگس سراج، «چگونگی تفکیک اعمال حاکمیت و تصدّی در صنعت نفت، نهادهای متولی و رابطه آن‌ها»، دوره پنجم، 1399، شماره 2. 
7. طبسی، محسن و مجتبی انصاری، «قوانین جزایی حوزه میراث فرهنگی و ضرورت بازنگری در اندیشه‌ها و روش‌ها»، مجله اثر، تابستان 1383، شماره 36 و 37. 
8. عباسی، بیژن، «ابعاد حقوقی ثبت آثار تاریخی در فهرست آثار ملی»، مجله پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 1389، شماره 1. 
9. مرادی، علی‌رضا و علی رشیدپور، «چالش‌ها و آسیب‌های فراروی فرهنگ و مدیریت فرهنگی»، مجله مهندسی فرهنگی، آذر و دی 1389، شماره 47 و 48. 
ج) پایگاه‌ اینترنتی 
1. شرح وظایف اداره کل حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی، سایت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی:www.mcth.ir .
2. شریفی، علی‌رضا، «سیاست‏های واگذاری قطعی (بلاعوض یا معوض) اموال غیر منقول»، در: www.saamad.ir/portal/home/?news/64023/82018/87248/.
3. مدیریت مالی موزه، خبرنامه موزه علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران، شماره 7، تیر 1392، در:   www.old.irstm.ir/Portals/4/PropertyAgent/1399/Files/31/n7.pdf.
4. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، «درباره صندوق احیا و بهره‌برداری از امکان فرهنگی و تاریخی»، در: www.chre.ir/aboutus.
2. English Source
1- Sullivan, Ann Marie, Cultural Heritage & New Media: A Future for the Past, 15 J. Marshall Rev. ntell. Prop. L. 604, 2016. 
2- Logan, S. William, Closing Pandora's Box: Human Rights Conundrums in Cultural Heritage, In Silverman, Helaine; Ruggles, D. Fairchild (eds.), Cultural heritage and human rights, New York, NY: Springer, 2007.
 
دوره 6، شماره 18
سال ششم، شماره هجدهم، بهار 1403
فروردین 1403
صفحه 291-318
  • تاریخ دریافت: 05 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 05 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 24 اردیبهشت 1401