جایگاه مفهوم دکترین «مسئولیت حمایت» دراصول و مبانی نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر حقوق اداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل، گروه حقوق، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار حقوق بین الملل، گروه حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 استادیار حقوق بین الملل، گروه حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/mral.2023.1989883.1437

چکیده

دکترین «مسئولیت حمایت» در آغاز قرن بیست و یکم در پی تحولات مفاهیمی چون اصل حاکمیت، عدم مداخله و مداخله بشردوستانه ایجاد شد و به موجب آن، مسئولیت اصلی حمایت از افراد غیر نظامی در قبال نسل کشی، جنایات جنگی، پاک سازی نژادی و جنایات علیه بشریت بر عهده ی دولت هاست. در صورت ناتوانی دولت، مسئولیت حمایت به جامعه ی بین المللی منتقل می گردد. جمهوری اسلامی ایران به تأسی از آموزه های اسلامی و ارزش های انسانی، حمایت از ستمدیدگان و مستضعفان جهان را مورد تأکید قرار داده است. دامنه ی اجرای این نظریه، هم در عرصه بین­المللی و هم در حقوق داخلی است و بر این اساس در حقوق اداری نیزاز اهمیت به سزایی برخوردار است. دلیل اهمیت این نظریه در حقوق اداری، آن است که در حقوق اداری یک طرف رابطه دولت بوده و نابرابری در این رابطه امری ذاتی است. بنابراین، جلوه­های مسئولیت حمایت در حقوق اداری شامل مواردی مانند لزوم رعایت اصل کرامت انسانی، اصل برابری فرصت­ها در ورود به خدمت دولتی می­باشد. پرسش اصلی که این پژوهش به دنبال پاسخ به آن است عبارت است از این که جایگاه مفهوم دکترین مسئولیت حمایت در مبانی نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟ روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و در گردآوری منابع از روش کتابخانه­ای استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The position of the concept of the doctrine of "responsibility to protect" in the principles and foundations of the legal system of the Islamic Republic of Iran with an emphasis on administrative law

نویسندگان [English]

  • Karim Mohammadi 1
  • Heybatolah Najandimanesh 2
  • Soudeh Shamlou 3
1 Doctoral student of International Law, Department of Law, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of International Law, Department of Law and Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of International Law, Department of Law and Political Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The "Responsibility to Protect" (R2P) doctrine emerged in the early 21st century, following the evolution of such principles as sovereignty, non-intervention, and humanitarian intervention. This doctrine posits that states hold the primary responsibility for protecting civilians from genocide, war crimes, ethnic cleansing, and crimes against humanity. Should a state fail to protect its citizens, this responsibility shifts to the international community. Reflecting Islamic teachings and universal human values, the Islamic Republic of Iran advocates for oppressed and underprivileged populations worldwide. The doctrine's applicability spans both international and domestic spheres, marking its significant influence on administrative law. This influence is particularly pronounced given the intrinsic imbalance existing in the state-individual relationship. Manifestations of the R2P in administrative law encompass the imperative to uphold human dignity and ensure equal opportunity in accessing public services. The primary question this research addresses is: What is the significance of the "Responsibility to Protect" doctrine within the legal framework of the Islamic Republic of Iran? Employing a descriptive-analytical methodology, this study relies on a library-based approach for data collection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • humanitarian intervention
  • responsibility to support
  • international community
  • oppressed people of the world
  • administrative law
اسدی، مسلم، چگونگی رعایت اصل برابری و ممنوعیت تبعیض ناروا در حقوق اداری ایران، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، 1391.
امامی، محمد و کوروش استوارسنگری، حقوق اداری (جلد 1)، تهران: میزان، 1389.
حقیقت، سید صادق، مبانی اندیشه سیاسی در اسلام، قم: دانشگاه مفید، 1399.
عالم تبریز، اکبر و همکاران، طرح ارتقا و کرامت مردم در نظام اداری، تهران: دفتر آموزش و پژوهش استانداری، 1387.
عباسی، بیژن، حقوق اداری، تهران: دادگستر، 1389.
قاری سید فاطمی، سید محمد، حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر اول)، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1383.
کارولین برو، سوزان، آغاز تغییر گفتمان مسئولیت حمایت در حقوق بین‌الملل، ترجمه: محمدرضا حسینی و صادق جعفرزاده دارابی، تهران: دانشگاه دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، 1397.
مرکز مالمیری، احمد، حاکمیت قانون؛ مفاهیم، مبانی و برداشت­ها، چاپ اول، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، 1385.
اصغری شورستانی، محمدرضا و محمدامین ابریشمی‌راد، «بررسی تطبیقی نظریه مسئولیت حمایت از منظر حقوق اسلام و غرب»، مجله اندیشه­های حقوق  عمومی، 1401، سال یازدهم، شماره 21.
آل سید غفور، سید محسن و آلیس طالقانی­زاده، «اهمیت عنصر برابری فرصت‌ها در سند الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»، مجله اسلام و علوم اجتماعی، 1400، شماره 25.
امامی، محمد و حمید شاکری، «حکمرانی خوب و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌نامه حقوق تطبیقی، 1394، شماره 2.
بیدار، زهرا، «تأملی بر جایگاه و آثار اصل گشایش در حقوق اداری مدرن»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1400، دوره نهم، شماره 29.
تاری‌وردی، صادق و محمدعلی فلاح‌زاده، «نقش رویه قضایی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در توسعه اصول حقوق اداری از منظر حقوق بشر»، فصل‌نامه حقوق پزشکی، ویژه‌نامه حقوق بشر و شهروندی، 1399.
جاوید، محمدجواد و عقیل محمدی، «ارزیابی قابلیت اجرایی اصل ۱۵۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در حقوق بین‌الملل معاصر»، فصل‌نامه مطالعات حقوق عمومی، 1395، دوره چهل و ششم، شماره 1.
حبیب­زاده، توکل و علی‌اصغر فرج‌پور اصل مرندی، «کرامت انسانی و ابتنای حقوق بشری و شهروندی مندرج در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر آن»، مطالعات حقوق عمومی، 1395، دوره 46.
حبیب‌زاده، توکل، «جهاد در مسئولیت به مفهوم اصل حمایت»، مجله حقوق عمومی، 1395، سال اول، شماره 1.
حبیب‌زاده، محمدجعفر و اسماعیل رحیمی‌نژاد، «کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله پژوهش­های حقوق تطبیقی، 1395، دوره یازدهم، شماره 54.
حبیب‌نژاد، سید احمد و مرضیه سلمانی، «الگوی شایسته فقرزدایی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر مفهوم آزادی مسئولانه»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1398، شماره 20.
حبیب‌نژاد، سید احمد و مرضیه سلمانی، «نسبت‌سنجی نظریه دولت رفاه و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در حوزه فقرزدایی»، فصل‌نامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، 1399، سال دوم، شماره 5.
خانی والی‌زاده، سعید، «بررسی ارتباط رعایت حقوق دفاعی افراد و کرامت انسانی افراد در حقوق اداری ایران و فرانسه»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1397، سال پنجم، شماره 14.
دعاگو، حسین و سید محمد هاشمی، «جایگاه حقوق شهروندی کرامت‌مدار در دکترین مسئولیت حمایت در پرتو حقوق بین­الملل»، پژوهش­های اخلاقی، 1398، سال نهم، شماره 4.
زارعی، محمدحسین و مجید نجارزاده هنجنی، «مفهوم خدمات عمومی و تحول آن در پرتو دکترین کارکرد عمومی»، پژوهش حقوق عمومی، 1396، سال نوزدهم، شماره 56.
زمانی، سید قاسم و سورنا زمانیان، «جایگاه دکترین مسئولیت حمایت در بحران روسیه»، فصل‌نامه مطالعات حقوق عمومی، 1395، دوره چهل و ششم، شماره 3.
عبداللهی، محسن و شقایق اعطاسی، «مسئولیت حمایت در آینه عمل: تحلیلی تطبیقی ـ فازی اجرای مسئولیت حمایت»، سال‌نامه ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی، 1400، شماره 7.
عسکری، یدالله، «مقارنه گفتمان انقلاب اسلامی و مبانی اخلاقی مسئولیت حمایت»، دو فصل‌نامه علمی و پژوهشی پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی دانشگاه امام حسین (ع)، 1394، سال پنجم، شماره 11.
فلسفی، هدایت‌الله، «شورای امنیت سازمان ملل متحد در برزخ میان ضرورت «اقدام مؤثر» و لزوم تعریف و رعایت «حکومت قانون» »، سال‌نامه ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی، 1400، شماره 7.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر و نیک‌زاد مرادی، «برابری در استفاده از خدمات عمومی در آرای دیوان عدالت اداری»، مجله حقوق اداری، 1393، سال دوم، شماره 5.
محمدی، عقیل و مهرداد حلال‌خور، «دکترین مسئولیت حمایت: شکاف میان انتظارات و واقعیت‌ها»، فصل‌نامه علمی مطالعات روابط بین‌الملل، 1400، دوره پنجاه و سوم، شماره 14.
ناصحی، میثم و همکاران، «مسئله‌یابی اصل برابری در توزیع خدمات شهری در رویه قضایی (مورد مطالعه: آرای دیوان عدالت اداری)»، مجله توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 1401، دوره چهارم، شماره 4.
نجف‌پور، شعبان و علی‌رضا داداش‌زاده، «کرامت انسانی، نظام اداری و سرمایه اجتماعی»، مرکز مطالعات و پژوهش­های سلامت اداری و مبارزه با فساد، 1394، سال هشتم، شماره 73.
نجفی اسفاد، مرتضی، «بررسی حقوقی دکترین «مسئولیت حمایت» در حقوق بین‌الملل»، در: جامعه بین­المللی و حقوق بین­المللی در قرن 21 (مجموعه مقالات در تجلیل دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی)، تهران: شهر دانش، 1392.
ویژه، محمدرضا و مرتضی نجابت­خواه، «تحلیل مفهوم تبعیض ناروا با تأکید بر رویه قضایی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری»، تحقیقات حقوقی، 1393، شماره 67.
ویژه، محمدرضا، «تضمین و حمایت از حق­های مکتسب در حقوق اداری ایران و رویه قضایی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1400، سال هشتم، شماره 26.
 
 
 
دوره 6، شماره 18
سال ششم، شماره هجدهم، بهار 1403
فروردین 1403
صفحه 265-289
  • تاریخ دریافت: 18 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری: 29 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش: 11 اردیبهشت 1402