مسئولیت مدنی پیشگیرانه در اعمال اداری، مطالعه تطبیقی حقوق ایران و انگلیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/mral.2023.2003226.1475

چکیده

امروزه به دلیل تحولات اجتماعی و عوض شدن چهرة تمدن بشری، جایگاه ویژه ای به مسؤولیت مدنی داده می شود. «اصل ضرر نزدن به دیگری و لزوم جبران ضرر ناروا، که یکی از سه اصل موضوعة اخلاق و حقوق را تشکیل می دهد، اهمیت مسؤولیت مدنی را دو چندان نموده است. ارایۀ بهترین و کاراترین راه برای جبران خسارت زیاندیدگان و کاستن از تعداد و شدت آنها و کاهش هزینه های اجتماعی، کمترین کاری است که مسؤولیت مدنی پیشگیرانه می تواند انجام دهد. مفهوم مسئولیت مدنی پیشگیرانه با تحلیلی اقتصادی نسبت به مسئولیت ظهور پیدا کرده است. مسئولیت مدنی پیشگیرانه دولت در اعمال اداری نیز یکی از مسائل اساسی است که با توجه به حیطه فعالیت‌های دولت در اموری مانند محیط زیست، محصولات تراریخته و ... قابل طرح است. از این رو در این مقاله سعی می شود که با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی و با در نظر گرفتن اصل شخصی بودن مسئولیت و لزوم دقت در تفسیر و تحلیل ها، شرایط و احکام خاص حاکم بر این مسئولیت درحقوق ایران به صورت تطبیقی با حقوق انگلستان مورد نقد وبررسی قرارگیرد. نتایج حاصله نشان می دهد که علیرغم مشابهت های موجود در حقوق این دو کشور، تفاوت های خاصی نیز از نظر کارکرد و شیوه اجرا در این حوزه وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Preventive civil liability in administrative actions, Comparative study of Iranian and English law

نویسندگان [English]

  • Narges Eskafi 1
  • Esmaeil Shahsavandi 2
  • Amir Abbas Bozorgmehr 2
1 Department of Law and Political Science, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Private Law, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Nowadays, due to social developments and the changing face of human civilization, a special place is given to civil responsibility. "The principle of not harming others and the need to compensate for unjustified harm, which is one of the three principles of ethics and rights, has doubled the importance of civil responsibility. Providing the best and most efficient way to compensate the victims and reduce their number and intensity and reduce social costs is the least that preventive civil responsibility can do. The concept of preventive civil responsibility has emerged with an economic analysis of responsibility. Preventive civil responsibility of the government in administrative actions is also one of the basic issues that can be proposed considering the scope of the government's activities in matters such as the environment, transgenic products, etc. Therefore, in this article, by using the analytical and descriptive method and taking into account the principle of personal responsibility and the need for accuracy in interpretation and analysis, the special conditions and rulings governing this responsibility in Iranian law in a comparative manner with England will be criticized and examined. The results show that despite the similarities in the laws of these two countries, there are also certain differences in terms of function and implementation in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Preventive civil liability
  • Iranian law
  • English law
  • compensation
  • administrative law
آقایی، بهمن، فرهنگ حقوقی بهمن، تهران: گنج دانش، 1387.
بادینی، حسن، فلسفه مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1384.
بافهم، محمد، مسئولیت مدنی دولت و شهرداری­ها، تهران: مجد، 1395.
حیاتی، علی‌عباس، حقوق مدنی 4: مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران: میزان، 1392.
ژوردن، پاتریس، تحلیل رویه قضایی در زمینه مسئولیت مدنی، ترجمه: مجید ادیب، تهران: میزان، 1386.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران: سمت، 1386.
عمید زنجانی، عباس‌علی، موجبات ضمان، تهران: میزان، 1382.
نوین، پرویز، حقوق مدنی (۴): مسئولیت مدنی تطبیقی (جلد اول)، تهران: گنج دانش، 1387.
هداوند، مهدی و علی مشهدی، اصول حقوق اداری در پرتو آرای دیوان عدالت اداری، چاپ چهارم، تهران: خرسندی، 1395.
امینی، عیسی و الیاس نوعی، «قواعد عام مسئولیت مدنی در حقوق انگلستان با نگاهی به حقوق ایران»، فصل‌نامه تحقیقات حقوقی بین­المللی، 1391، دوره پنجم، شماره 16.
ایزانلو، محسن و زهرا اسدی، «مطالعه تطبیقی کارکردهای دوگانه اصل احتیاط در مسئولیت مدنی»، مطالعات حقوق تطبیقی، 1398، دوره دهم، شماره 2.
آقاپور هادی‌بیگی، حسین و همکاران، «پوشش خسارات ناشی از خطر توسعه علم در پرتو مسئولیت مدنی»، پژوهش حقوق خصوصی، 1401، شماره 38.
بادینی، حسن و سمیه عباسی، «ارزیابی مسئولیت مدنی و مقررات ایمنی در پیش‌گیری از فعالیت­های خطرآفرین»، مجله حقوقی دادگستری، 1396، دوره هشتاد و یکم، شماره 99.
پاهکیده، امین و همکاران، «امکان­سنجی تحقق مسئولیت مدنی پیش‌گیرانه با نگاهی تطبیقی به فقه و حقوق بین­الملل»، پژوهش‌نامه حقوق تطبیقی، 1401، دوره ششم، شماره 2.
پاهکیده، امین و همکاران، «واکاوی پیش‌گیری از ضررهای زیست­محیطی از منظر مسئولیت مدنی با نگاهی بر آثار اقتصادی و اجتماعی آن»، 1400، دوره چهارم، شماره 4.
تیموری سندسی، سید قاسم و همکاران، «شیوه محاسبه فرصت از دست رفته در مسئولیت مدنی در حقوق ایران و انگلیس»، مجله جامعه­شناسی سیاسی ایران، 1398، شماره 8.
جوان جعفری بجنوردی، محمدرضا و همکاران، «مطالعه تطبیقی حقوق تأمین اجتماعی و مسئولیت مدنی»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1400، دوره هشتم، شماره 26.
خودکار، رضا و پرویز رحمتی، «تحلیل اقتصادی مبانی مسئولیت مدنی در حوادث دوجانبه»، دوفصل‌نامه دانش و پژوهش حقوقی، 1391، دوره اول، شماره 2.
رحیمی، محمد، «عامل تشدیدکننده خسارت و تأثیر آن بر مسئولیت مدنی در حقوق ایران و انگلستان»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی، دانشگاه شیراز، 1396.
زرشکی، محمد و سید محمد هاشمی، «جستاری حقوقی بر ارتباط‌سنجی تمرکز و مخاطرات طبیعی در تهران»، فصل‌نامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 1400، شماره 109.
السان، مصطفی، «مسئولیت مدنی در قبال حوادث طبیعی (بررسی تطبیقی مبانی، محدودیت­ها و رویه قضایی با تأکید بر زلزله)»، مجله پژوهش‌های حقوقی، 1388، دوره هشتم، شماره 16.
سلیمی ترکمانی، حجت، «بررسی مشکل زیست‌محیطی دریاچه ارومیه از منظر حقوق بین­الملل محیط زیست»، مجله راهبرد، 1390، شماره 58.
قیصری، سید عطا و همکاران، «نگرشی تحلیلی و انتقادی بر اقدامات تأمینی و سازوکارهای پیش‌گیرانه در حقوق مسئولیت مدنی ایران»، فصل‌نامه مطالعات حقوق خصوصی، 1400، دوره هشتم، شماره 16.
مبین، حجت و امین امیرحسینی، «آثار سقوط یا کاهش مسئولیت در حقوق ایران با نگاهی به نظام حقوقی انگلستان»، پژوهش­های حقوقی، 1398، دوره هجدهم، شماره 38.
مولایی، آیت و حسن لطفی، «شکنندگی مرزها بین اصول احتیاط و پیش‌گیری»، مجله حقوقی بین­المللی، 1398، دوره سی و ششم، شماره 60.
واعظی، مجتبی، «معیار عمل حاکمیت در حقوق اداری ایران»، مجله مطالعات حقوقی شیراز، 1394، دوره هفتم، شماره 2.
هوشمند فیروزآبادی، حسین و همکاران، «مسئولیت مدنی دولت در قبال رفتار زیان­بار حاکمیتی»، مجله حکومت اسلامی، 1399، سال بیست و پنجم، شماره 2.
Cooke, j., law of tort, financial times pitman publishing, fourth edition, 1999.
Rogers, W.V.H., Winfield, N., jolowics on tort. 4th edition, sweet and Maxwell, London. Stark, Boris, Roland, 2002.
Adams, M., Michael, New Activities and the Efficient Liability Rules, erschienen in: M. Corporations, Accident Faure/ R. wenden, Bergh (Eds.), Essays on Law and Economics, Prevention and Compensation for Lusses - Mallu Antwerpen, 1989.
Miceli, T. J., The Economic Approach to law, Ist, California, Sandford University Press, 2004.
دوره 6، شماره 18
سال ششم، شماره هجدهم، بهار 1403
فروردین 1403
صفحه 205-227
  • تاریخ دریافت: 04 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 29 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 04 تیر 1402