توسعه‌ی سوت‌زنی بر مبنای توسعه مدیریت مشارکتی در سازمان‌های اداری ایران (رویکرد حقوقی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 رهبری و فرماندهی، مدیریت و اقتصاد، جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

2 حقوق عمومی و بین‌الملل، علوم قضائی و خدمات اداری، تهران، ایران

10.22034/mral.2023.1986505.1423

چکیده

سبک مدیریتی که برمبنای مشارکت آگاه و ارادی کارکنان در راستای تحقق اهداف سازمان شکل می‌گیرد، مدیریت مشارکتی نام دارد. یکی از مهم‌ترین مسائلی که در راه رسیدن به اهداف سازمان مانع ایجاد می‌کند، وقوع اقدامات خلاف قانون و فساد آلود در درون مجموعه است؛ در چنین شرایطی آگاهی از وقوع جرم و یا تخلف و همچنین شناسایی مجرم و یا فرد متخلّف، ضروری است. کارکنان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ذی‌نفعان سازمان بیش از دیگران در جریان اتفاقات سازمان هستند. بنابراین بسترسازی جهت مشارکت کارکنان می‌تواند موجب ارائه‌ی گزارش اقدامات خلاف قانون توسط کارکنان شود؛ فرآیندی که اصطلاحاً سوت‌زنی نامیده می‌شود. تحقیق حاضر که به شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی، با مطالعه‌ی منابع کتاب‌خانه‌ای و قوانین و مقررات مرتبط در جمهوری اسلامی ایران و با هدف بررسی تأثیر مدیریت مشارکتی بر توسعه‌ی سوت‌زنی در سازمان‌های اداری انجام شد، نشان داده است که مدیریت مشارکتی با ره‌آوردهایی نظیر: توسعه دانش و اطلاعات، تسهیل ارتباطات درون سازمانی، افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری، ارتقاء فرهنگ مشارکت، افزایش انگیزه و فعال کردن کارکنانِ در حاشیه و توانمندسازی آنان، می‌تواند بر توسعه‌ی سوت‌زنی موثر باشد. با این وجود، بررسی قوانین و مقررات کشورمان در این زمینه، ضرورت تکمیل و توسعه این قوانین و مقررات را مطرح ساخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The development of whistleblowing, based on the development of participative management, in administrative organizations, in Iran (legal approach)

نویسندگان [English]

  • zahra hadizadeh esfahani 1
  • mohammad vazin karimian 2
1 Leadership and command. Faculty of Management and Economics. Imam Hossein University. tehan. iran
2 public and international law, Judicial Sciences and Administrative Services, tehran, iran
چکیده [English]

The management style that is formed based on the conscious and voluntary participation of employees in order to achieve the goals of the organization is called Participative management. One of the most important issues that hinders the achievement of the organization's goals is the occurrence of illegal actions and corruption within the organization. In such a situation, it is necessary to find out the occurrence of a crime or violation, and identify the criminal or the violator. Employees, as one of the most important stakeholders of the organization, are more aware of the events of the organization than others. Therefore, creating a platform for the participation of employees can lead to the reporting of illegal actions by employees; a process called whistle-blowing. This research, which was carried out in a descriptive-analytical way, by studying library sources and related laws and regulations of Islamic Republic of Iran, with the aim of investigating the effect of participative management on the development of whistle-blowing in administrative organizations, has shown that Participative management has results, such as: developing knowledge and information, facilitating intra-organizational communication, increasing commitment and responsibility, enhancing culture of participation, increasing motivation and activating marginal employees and empowering them, can be effective on the development of whistle-blowing. Nevertheless, investigating the laws and regulations of the subject in our country indicated the necessity of development of them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • administrative organization
  • Whistleblowing
  • Corruption report
  • Participative management
  • suggestion system
الوانی، سید مهدی، مدیریت عمومی، تهران‌: نی،
رضایی، حسین، حق بر مشارکت‌ و ‌استماع در تصمیم‌های اداری (حقوق ­عمومی)، تهران‌: جنگل، 1396.
افخمی ‌اردکانی، مهدی، ابراهیم رجب­پور ‌و مجید ‌علی­محمدی ‌اردکانی، «‌نظام‌‌ پیشنهادها‌ و‌ برون‌رفت ­از ­سکوت­ سازمانی»، فصل‌نامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، 1400، سال دوازدهم، شماره 47، صص 191-170.
ایزدپناه، نوروز، علی رزمان ‌و بهروز ‌صبوحی لک، «بررسی پدیده سوت‌زنی (‌افشاگری) در سازمان‌ها با تأکید بر آموزه‌‌های دینی»، اولین کنفرانس ملی مدیریت‌ و ‌اقتصاد جهانی، دانشگاه علم ‌و ‌فرهنگ، 1395.
تاکی، بهروز، «‌فرآیند ارزیابی مدیریت‌ مشارکتی»، پنجمین کنفرانس ملی نظام ‌‌پیشنهادها، 1385، صص 1-30.
تصدیقی، محمدعلی‌ و فروغ ‌تصدیقی، «الگویی درباره نظارت‌ و ‌کنترل در مدیریت اسلامی»، دومین کنگره ملی علوم انسانی، 1390، صص 25-1.
توانگر رنجبر، محمد، سید مهدی الوانی و حسن مهرمنش، «فهم پدیده سوت‌زنی با رویکرد فراترکیب»، فصل‌نامه مطالعات راهبردی، 1400، شماره 97، صص 156‌ و‌ 157.
حشمتی، محمدرسول، علی‌رضا خوراکیان و یعقوب مهارتی، «بهبود مدیریت‌ مشارکتی در دانشگاه از طریق ‌نظام‌‌ پیشنهادها‌ و ‌عدالت‌محوری با در نظر گرفتن جایگاه مدیریت‌ مشارکتی ‌و ‌عدالت در آموزه‌‌های اسلامی»، مدیریت در دانشگاه اسلامی، 1393، سال سوم، شماره 1، صص 94-71.
خدمتی، ابوطالب، «انواع کنترل ‌و ‌نظارت در مدیریت اسلامی»، حوزه‌ و ‌دانشگاه، 1379،‌ دوره چهارم، شماره 23، صص 170-120.
رضابیگی، داریوش، «‌نظام‌‌ پیشنهادها؛ بستری برای نهادینه­سازی فرهنگ مشارکت کارکنان در سازمان‌های دولتی»، فصل‌نامه تخصصی مطالعات ‌و ‌پژوهش‌های اداری، 1399، شماره 8.
سبحانی­پور، سید محمدرضا، حسن زارعی ­متین، سید مهدی‌ الوانی و غلام‌رضا ‌جندقی، «طراحی مدل مدیریت منابع انسانی اثربخش مبتنی بر فرهنگ سازمانی مشارکتی در بخش دولتی ایران»، پژوهش‌های مدیریت عمومی، 1398، ‌دوره­ نوزدهم، شماره 1، صص 83-59.
سکاکی، منیرسادات، «مدیریت‌ مشارکتی»، فصل‌نامه پیک نور (علوم انسانی)، 1387، ‌دوره ششم، شماره 1، صص 162-160.
شفیع­زاده، حمید ‌و سعید ‌گیلوری، «بررسی رابطه مشارکت در تصمیم‌گیری‌ و ‌رفتار مدنی سازمانی با هویت سازمانی در مربیان ورزش شهرستان گرمسار»، مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، 1397،‌ دوره­ پنجم، شماره 2، صص 30-21.
صفری، محمد ‌و ‌فتاح زیارانی، «شناسایی، مفهوم‌سازی ‌و ‌تبیین ‌فرآیند سوت‌زنی در سازمان (مطالعه موردی‌: شرکت سنگ آهن گهرزمین)»، مدیریت فرهنگ سازمانی، 1397، ‌دوره شانزدهم، شماره 3، صص 643-617.
عباسی، رضا، سید محمود موسوی، یاسر توحیدیان، ادریس شبانی و عبدالرزاق اسدی، «بررسی مدیریت ‌مشارکتی با تأکید بر ‌نظام‌ پذیرش‌ و‌ بررسی‌ پیشنهادها در سازمان اداری ایران»، فصل‌نامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت ‌و ‌حسابداری، 1399، سال چهارم، شماره 45، صص 21-1.
عریضی، حمیدرضا ‌و نرجس ‌منجوقی، «رابطه برون‌گرایی‌ و‌ نورزگرایی با ‌افشاگری تخلف سازمانی»، روان‌شناسی معاصر، 1392،‌ دوره هشتم، شماره 72، صص 1-61.
فراهانی، مجید، «بسترسازی‌ و ‌استقرار نظام مدیریت‌ مشارکتی در سازمان»، دهمین کنفرانس ملی‌نظام‌‌ پیشنهادها، 1389.
فرهادی‌نژاد، محسن‌ و سکینه ‌جعفری، «شناسایی علل سوت‌زنی سازمانی ‌و ‌دلایل عدم تمایل به سوت‌زنی در سازمان‌های دولتی»، فصل‌نامه مدیریت سازمان‌های دولتی، 1398، ‌دوره هفتم، شماره 3، صص 84-70.
قاسمی، محمدرضا‌ و ‌سید محمدمهدی غمامی، «مطالعه‌ تطبیقی قاعده ایجاد انگیزه برای گزارش‌دهی فساد‌ و ‌سازوکارهای حقوقی برای تحقق آن»، فصل‌نامه تعالی حقوق، 1396،‌ دوره جدید، شماره 28، صص 21-7.
کرد رستمی، مجید، «مدیریت‌ مشارکتی»، فصل‌نامه­ تخصصی­ مطالعات ‌و ‌پژوهش­های ­اداری، 1399، شماره 8.
کریمیان، محمدوزین، «ابهام تئوریک در چیستی تخلف اداری کارمند در جمهوری‌ اسلامی ایران»، پذیرفته‌شده در دی 1401، فصل‌نامه علمی پژوهش‌های نوین حقوق اداری.
کریمیان، محمدوزین، «چالش رویکرد ‌و ‌سطح تحلیل در طرح‌های مبارزه با فساد اداری در ایران»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1401، سال نهم، شماره30، صص 156-141.
مهدی‌زاده، مهران، ناهید درست‌کار احمدی و محمدرحیم رمضانیان، «طراحی مدل مفهومی تصمیم‌گیری­ مشارکتی به عنوان راهبردی جهت بهبود نگرش، احساسات ‌و ‌عملکرد کارکنان در زندگی کاری (مورد مطالعه‌: کلیه شعب بانک مسکن شهرستان رشت)»، پژوهش‌نامه مدیریت تحول، 1392، سال پنجم، شماره 9، صص 133-104.
نوروزی‌وند، طاهره‌ و حسن‌رضا و‌زین‌آبادی، «پدیده ‌افشاگری ­سازمانی معلم در مدرسه (یافته‌‌های یک پژوهش پدیدارشناسی)»، مدیریت ‌و ‌برنامه­ریزی در نظام‌های آموزشی، 1397، ‌دوره یازدهم، شماره 1، صص 30-9.
یزدان­پناه، احمدعلی، امیر احسانی ‌و عین‌الله ‌خاقانی، «طراحی مدل آوای ­سازمانی در سازمان‌های ­دولتی»، مطالعات مدیریت راهبردی،1400، شماره 46، صص 85-71.
آیین‌نامه اجرایی ‌قانون‌ رسیدگی‌ به‌ تخلفات‌ اداری (تصویب‌نامه 27/7/1373).
تصمیم­نامه به استناد ماده 20 ‌قانون‌ مدیریت‌ خدمات‌ کشوری/ ‌نظام‌‌ پیشنهادها، تأییدشده در 9/1/1389 به دست رییس جمهوری‌:.qavanin.ir/Law/TreeText/
دستورالعمل حمایت از ‌گزارش‌گری­فساد (سوت‌زنی)، مصوب 14/6/1401 وزارت امور اقتصادی‌ و ‌دارایی: ekhtebar.com.
دستورالعمل نحوه استقرار ‌و ‌تداوم ‌نظام‌ پذیرش‌ و‌ بررسی‌ پیشنهادها در ‌دستگاه‌‌های‌ اجرایی در اجرای ماده 2 آیین‌نامه اجرایی ماده 20 ‌قانون‌ مدیریت‌ خدمات‌ کشوری، ابلاغی معاون توسعه مدیریت ‌و ‌سرمایه انسانی رییس جمهور‌:.www.shenasname.ir/egovernment439­
طرح استقرار ‌نظام‌ پذیرش‌ و‌ بررسی‌ پیشنهادها در دستگاه‌‌های ‌دولتی، مصوب10/12/1379 ‌شورای‌ عالی‌ اداری‌: :.www.rc.majlis.ir/fa/law/show/129870
قانون ارتقای سلامت نظام اداری ‌و ‌مقابله با فساد، 1390.
‌قانون ‌اساسی ‌جمهوری‌ اسلامی ایران، 1358، با ‌اصلاحات 1368.
‌قانون‌ رسیدگی‌ به‌ تخلفات‌ اداری، 1372.
قانون­ مجازات اسلامی، کتاب پنجم: تعزیرات ‌و ‌مجارات‌های بازدارنده، 1375.
قانون ‌محاسبات‌ عمومی ‌کشور، 1366.
‌قانون‌ مدیریت‌ خدمات‌ کشوری، 1386.
قانون­حمایت از آمران به معروف‌ و ‌ناهیان از منکر، 1394.
مصوبه جلسه 28/5/1377 ‌شورای‌ عالی‌ اداری‌: ‌نظام‌ پذیرش‌ و‌ بررسی‌ پیشنهادها‌: :.www.rc.majlis.ir/fa/law/show/1297322
 
Hadizadeh Esfahani, Zahra, Comparative Study of the Laws Support Whistleblowers in the Legal System of United States of America and Islamic Republic of Iran, Fifth International Conference on Social Studies, Law and Popular Culture, Tehran, 1400, www.com/doc/1369946.
Johnson, R., Whistle-blowing: when it works and why, Boulder, CO: Lynne Rienner, 2003.
Near, J. & Miceli, M. P., “Retaliation against whistle blowers: Predictors and effects”, Journal of Applied Psychology, 1986, 71 (1), 137-45.
Rolková, Monika & Farkašová, Viera, “The Features of Participative Management Style”, Procedia Economics and Finance, 2015, 23, 1383 –1387.
Singh, Riann & Ramdeo, Shalini, “The Management of Whistleblowing”, Encyclopaedia of Criminal Activities and Dark Web, 2020, 20, 304-317.
Wazir, Alamgir khan & Ali khan, Hafiz ghufran, “Impact of Participative Leadership and Employee Voice Through Conscientiousness on Organizational Effectiveness: 3-Time Lagged Study on Banking Sector of Pakistan”, Journal of Internet Banking and Commerce, 2018, 23(3).
دوره 6، شماره 18
سال ششم، شماره هجدهم، بهار 1403
فروردین 1403
صفحه 173-203
  • تاریخ دریافت: 18 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 31 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش: 11 تیر 1402