تأملی بر انعکاس تاریخی مفاهیم و اصول حقوق اداری در سیاست‌نامه (سیرالملوک) خواجه نظام الملک طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی و بین الملل, دانشکده حقوق, دانشگاه قم, قم, ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه قم, قم, ایران

چکیده

سیاست‌نامه یکی از منابعِ تاریخیِ متونِ کهنِ حقوقِ ایران محسوب می‌شود. با تأمل در سیاست‌نامه، با مفاهیم و اصولی از حقوق اداری مواجه می‌شویم که با ظرافت خاصی در سیاست‌نامه گنجانده شده‌اند و می‌توان آن‌ها را با مفاهیم و اصول کنونی مورد مطابقت قرار دارد. مفاهیم و اصولی همچون شفافیت، مشارکت، برابری و شایسته‌سالاری، استماع، اصل سرعت در پاسخگویی و محدودیت زمانی در پاسخگویی به ارباب رجوع، اصل منع جمع مشاغل و اصل تأمین اجتماعی از جمله اصول مهمی است که خواجه‌نظام‌الملک در زمینه حقوق اداری در سیرالملوک مورد بحث قرار می‌دهد و در مواردی درصدد ارائه راهکار در جبران کاستی‌های حاصل از عدم رعایت این مفاهیم و اصول در نظام اداری کشور برمی‌آید. پرسش اساسی این مقاله این است که مفاهیم و اصول حقوق اداری در سیاستنامه به عنوان یکی از منابع تاریخی حقوق عمومی، چگونه انعکاس یافته؟در این نوشتار سعی شده است با روشی تحلیلی- توصیفی برخی از ابعاد این مسئله تحلیل و ارزیابی گردد. فرض اساسی مقاله حاضر در پاسخ به پرسش بر این مبنا استوار است که می‌توان با ملاحظه کتاب سیاست‌نامه انعکاس ریشه‌ها و زمینه‌های برخی از مفاهیم و اصول حقوق اداری را مورد کنکاش قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reflection of Historical Origin of Administrative Law concepts and Principles in Siyast-Name (siyar-almolok)

نویسندگان [English]

  • Ali mashhadi 1
  • Zhale Ghani Kolahloo 2
1 Associate Prof. Department of Public and International Law, Law Faculty, Qom University, Qom, Iran
2 MA. in Public Law, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

The Siyast-Name (siyar-almolok)is one of the historical sources of ancient Iranian legal texts. Concepts and principles can be derived by concentrating in siyasat-name which some of them even don’t have any history in modern Administrative Law; although there ideas newly has been understood in Iranian legal system, these had been emerged to Khaje Nizam Al-molk’s system by great point of view. Transparency,Contribute, Equality and meritocracy, Hearing, Time limits, Prohibition of occupation and social security are some (and major) idea which Khaje Nizam Al-molk had been discussing but in some cases he proposed how should all these concepts and principles had to bedone to not face any failure in executing the government (in its historical meaning). The main assumption of this essay is based on the notion that by reading siyasat-name we could understand historical and basis of ideas listed above. The main aim of this research is to analyzing placement of Administrative Law in Khaje Nizam Al-molk’s taught with emphasizing on his major work Siyasat-Name

کلیدواژه‌ها [English]

  • siyar-almolok
  • siyasat-name
  • administrative law
  • khaje nizam al-molk
  • History of public law
1. آقامحمد آقایی، احسان ) 1390 (، نقش دولت در فرآیند مشارک تپذیری مردم، تهران،
شهردانش.

2. آقایی طوق، مسلم ) 1398 (، حقوق اداری 1، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار.

3. بنداری اصفهانی ) 1356 (، تاریخ سلسله سلجوقی زبده النصره و نخبه العصره، ترجمه
محمدحسین جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.

4. تانسی، استیون ) 1383 (، مقدمات سیاست، ترجمه هرمز همایو نپور، تهران، نشر نی.
5. خواجه نظام المل کطوسی ) 1385 (، گزیده سیاس تنامه )سیرالملوک(، تصحیح جعفر شعار،
تهران، امیرکبیر.

6. خواجه نظام الملک طوسی) 1389 (، سیرالملوک)سیاس تنامه(، )به اهتمام هیوبرت دارک(، تهران،
شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

7. طباطبایی، سیدجواد) 1375 (، خواج هنظا مالملک، تهران، طرح نو.

8. عباسی، بیژن) 1389 (، حقوق اداری، تهران، نشر دادگستر.

9. مشهدی،علی) 1397 (، فرهنگ اصطلاحات حقوق اداری، تهران، شرکت سهامی انتشار.

10 . هداوند، مهدی و مشهدی، علی) 1389 ( اصول حقوق اداری )در پرتو آراء دیوان عدالت اداری(،
تهران، خرسندی.

11 . هداوند، مهدی) 1389 (، حقوق اداری، تهران، انتشارات سمت، جلد 1.

12 . همتی، مجتبی) 1393 (، حقوق شهروندی و نسل دوم حقوق بشر، تهران، خرسندی.

13 . یاحقی، محمدجواد و فرزاد، عبدالحسین) 1391 ( تاریخ ادبیات ایران و جهان، تهران، شرکت
چاپ و نشر کتا بهای درسی ایران.
14 . آقایی طوق، مسلم) « ،)1397 فرآیندهای مشورت عمومی و نظرخواهی در مورد مقررات
بررسی تطبیقی و وضعیت ایران »، فصلنامه حقوق اداری، شماره 14 ، صص. 30 - 9.
15 . حبی بنژاد، سیداحمد؛ عامری، زهرا ) « ،)1395 شاخ صهای شفافیت در حکومت اسامی )با
تأکید بر حکومت علوی( » ، فصلنامه حقوق اساسی، شماره 9، صص 157 - 129 .
16 . دلیر، نیره) « ،)1395 رابطه دولت با مردم؛ وظایف، کارکردها و قواعد براساس رویکرد
اندرزنامه های دوره میانه با تأکید بر سیرالملوک »، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، شماره
1، صص 140 - 125 .
7 . فخر، حسین) « ،)1390 بررسی قلمرو قاعده ممنوعیت منع جمع مشاغل دولتی » فصلنامه
فقه و حقوق اسامی، شماره 3، صص 174 - 145 .

18 . فا حزاده، علی محمد) « ،)1392 تحولات حق استماع در حقوق اداری انگلستان و ایران »
فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره 41 ، صص 206 - 169 .

19 . ویژه، محمدرضا ) « ،)1383 مفهوم اصل برابری در حقوق اداری نوین »، فصلنامه حقوق اساسی،
شماره 2، صص 252 - 213 .

20 . هاشمی، سیدمحمد) « ،)1369 نظام حقوقی منع جمع مشاغل عمومی در نظام حقوقی
ایران »، فصلنامه دانش مدیریت، شماره 8.

21 . دلیر، نیره) «،)1388 مشروعیت و قدرت از دیدگاه خواج هنظام الملک »، رساله دکتری، تهران،
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدبهشتی.

22 . رستمی، ثریا) « ،)1388 منع جمع مشاغل و نظام حقوقی ایران »، پایا ننامه کارشناسی
ارشد، شیراز، گروه حقوق عمومی.

23 . کریمی، زهرا) « ،)1392 قدرت از دیدگاه خواج هنظا مالملک با تأکید بر سیاس تنامه ،»
پایا ننامه کارشناس یارشد، اراک، گروه ادبیات و علوم انسانی.

1. Littler Jo, Meritocracy As Plutocracy: The Marketising Of ‘Equality’ Under Neoliberalism, New Formation
2013.

2. Raadschelders, Jos. Handbook of administrative History. Routledge, 2017.
Articles& Theses

3. Chaygan,A.(1934) Essai sur l'histoire du Droit public Musulman des premiers Siècle de sa Formation,
Thèse de droit, Paris.

4. Nasr, Thaghi,(1933),Essai sur l'histoire du Droit persan à l'époque des Sassanides, Thèse de droit,
Paris.

5. Tabatabai Motameni ,Manoutcher,(1951),Histoire du Droit public de la Perse Antiquejusqu'à l'époque
des Sassanides , Thèse de droit,Paris.

6. Janbozorgi, Ali. «Political System of Islam and its Relevance in Modern Times.» PhD diss, AligarhMuslim University, 2005
7. Koch, Bettina. «Religious Dissent in Premodern Islam: Political Usage of Heresy and Apostasy in Nizam
Al-Mulk and Ibn Taymiyya.» In Religion, Power, and Resistance from the Eleventh to the Sixteenth
Centuries, pp. 215-235. Palgrave Macmillan, New York, 2014

8. Stephan, Tara. «Advice for the Sultan: Prophetic Voices and Secular Politics in Medieval Islam By
Neguin Yavari.», 2017.