ضابطه‌مندی صلاحیت تفسیری در پرتو اصول حقوقی با نگاهی تطبیقی به رویه‌ی مراجع نظارت قضایی بر اداره در ایران و امریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانش آموخته دکتری تخصصی حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی/ قاضی دیوان عدالت اداری / مدرس دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

بی شک با وجود خلأ، نقص، اجمال و تعارض قوانین، تفسیر قضایی امری اجتناب ناپذیر و پذیرفته شده در همه نظام‌های حقوقی است. صلاحیت تفسیری قاضی باید ضابطه‌مند باشد تا در تطبیق حکم با موضوع، شاهد رویه‌های متعددی نباشیم. از طرفی اصول حقوقی به عنوان چتر گسترده و بستر موجد و پیونددهنده‌ی عناصر نظم حقوقی شناخته می‌شود که یک سر در مبانی و سردیگری در احکام دارد. نسبت اصول حقوقی و تفسیر رویه‌ساز قضایی از اینرو اهمیت می‌یابد تا در فقدان اسلوب تفسیری به دام اعمال سلیقه و شخصی‌سازی حقوق توسط قضات نباشیم. چگونگی استانداردسازی تفسیر قضایی و ارائه‌ی ضابطه های قابل اعمال بر اساس اصول حقوقی هدف این پژوهش است که به روش کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی-تحلیلی با مروری بر رویه‌ی دیوان عدالت اداری و دیوان عالی فدرال امریکا سعی در بازنمایی تجربه‌ی موجود علاوه بر راهکارهای پیشنهادی در قالب اصول متعدد و شناخته شده‌ی حقوقی به طور عام و اصول حقوق عمومی به طور خاص و نیز اصول حاکم بر حقوق اداری به صورت اخص دارد. آنچه مسلم است بهترین راه ضابطه‌سازی برای تفسیر قضایی، ارائه‌ی گزاره‌ها و معیارهای روشنی است تا تفسیری اصول‌مدارانه بدست دهد و از این رهگذر بتوان علاوه بر بهره‌گیری از انعطاف و فواید موجود در تفسیرقضایی، عملکرد دادرسان را قابل پیش بینی نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Formularization of the commentary competence in light of principle of law with comparative view to precedent of judicial review authorities in Iran and US

نویسندگان [English]

  • Sayyed Vahid Khalkhali 1
  • mohammad hasanvand 2
  • Mahdi Hasanvand 3
1 M.A. in Law, Allameh Tabatabayi University, Tehran, Iran
2 PhD in Public Law, Lecturer of Shahed University, Judge of Administrative Justice Court, Tehran, Iran
3 M.A. Student, Public Law, Allameh Tabatabai University , Tehran , Iran
چکیده [English]

Undoubtedly in the absence of acts, deficiency, synopsis and conflict of law, Judicial Interpretation is compulsory and admitted to the all of Legal system. Competence in Judicial Interpretation should be standardized if distinct procedures not to be seen in adjust the cases to dictum. Recognizing as a wide spreading umbrella and context of creating and splicer ingredients of law order, Principles of law has root in foundations and head in acts. The relation between principles of law and Judicial Interpretation that makes precedent is of importance when in lack of commentating method it is possible for judges to be entrapped by misconstruction and personalization of law which occurs via subjective interpretation. How to normalize the judicial commentary and to present some applicable norms basis on law principles is why this research should have been done. The method of doing is desk research by descriptive-analytical approach and by reviewing precedent of administrative court of justice and supreme court of us, tending to represent existing experience. moreover, the proposed way to normalize judicial commentary in form of a variety of recognized principles of law generally and principles of public law particularly and principles of administrative law specially is given. Certainly the best way to formularization of judicial commentary is to give propositions and obvious rules by which principle-based interpretation might be done and in favor of enjoying the flexibility and efficiency of judicial commentary the function of judges would be predictable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principles of Law
  • Judicial Commentary
  • Precedent of Administrative Court of Justice
  • Precedent of Supreme Court of US
پتفت، آرین و احمد مرکز مالمیری و محمدرضا ویژه، مفهوم و قلمرو اصول کلی حقوق اداری، ویرایش اول، تهران: پژوهشگاه قوه قضائیه، 1396
رحیمی‌نژاد، اسماعیل، کرامت انسانی در حقوق کیفری، ویرایش اول، تهران: میزان، 1385، ص139-138.
شیروی، عبدالحسین، حقوق تطبیقی، ویرایش یازدهم، تهران، نشر سمت، 1391.
صادقی، محسن، اصول حقوقی و جایگاه آن در حقوق موضوعه، ویرایش دوم، تهران: نشر میزان، 1394.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری تطبیقی، تهران: نشر سمت، 1385، ص150.
کرمی، حامد، حقوق اداری اموال، ویرایش اول، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1397.
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1389.
مرادی برلیان، مهدی، اصل تناسب در نظام حقوقی اتحادیه اروپا، تهران: انتشارات خرسندی، 1392
امیر ارجمند، دکتر اردشیر، تقریرات درست تحقیق در متون و اسناد حقوق عمومی و تحلیل محتوای آراء دیوان عدالت اداری، دوره دکتری حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی، 1387.
باریکلو، علیرضا و سیدعلی خزایی، اصل حسن نیت و پیامدهای آن دردوره پیش قراردادی؛ با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس و فرانسه، تهران: مجله حقوقی دادگستری، سال 75، شماره 76، زمستان 1390، ص53-87.
حبیب‌زاده، توکل، نظارت قضایی و رویکردهای دیوان عالی فدرال امریکا در تفسیر قانون اساسی در پرتوی تحولات سیاسی و اجتماعی، تهران: فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال سوم، شماره 10، 1393، ص 113-137
عباسی، اسماعیل، معنا و مفهوم حسن نیت در قراردادها، مجله دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، شماره2، پاییز و زمستان 1386، ص71-97.
عبداله زاده شهربابکی، آزاده، قانونگذاری خوب در رویه قضایی: نگاهی به آرای دیوان عالی امریکا، شورای قانون اساسی فرانسه و دادگاه­های اروپایی، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 88، 1395، ص175-196.
هداوند، مهدی، تقریرات درس حقوق اداری، دوره کارشناسی ارشد حقوق محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، نیمسال اول سال تحصیلی 85-84.
هداوند، مهدی و دیگران، آیین‌های تصمیم‌گیری در حقوق اداری (مطالعه تطبیقی)، ویرایش اول، تهران: نشر خرسندی، 1389.
هداوند، مهدی و علی مشهدی، اصول حقوق اداری در پرتو آرای دیوان عدالت اداری، تهران: معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه، 1389.
دادنامه  شماره: 86/437/438، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، مورخ 25/6/1386.
دادنامه شماره 201، مورخ 18/5/1383، کلاسه پرونده 81/374؛ نقل از: مجموعه قوانین و مقررات سال 1383، ص71.
دادنامه شماره 250-249، مورخ 21/6/1390، کلاسه پرونده 87/512 و 511؛ نقل از: روزنامه رسمی 7/7/1390-19391.
دادنامه شماره 272-271، مورخ 4/7/1390، کلاسه پرونده 89/522-88/271؛ نقل از: روزنامه رسمی 18/7/90-19400.
رأی شماره 1465- 2/6/1317 هیأت عمومی دیوان عالی کشور.
دادنامه شماره: ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۰۱۰۲۹۰۲ مورخ ۱۳/۱۲/۱۳۹۱.
دادنامه شماره: ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۰۳۰۲۵۱۲.
دادنامه شماره: 9109970900702346، مورخ 12/12/1391.
دادنامه شماره: 9109970900702347، مورخ 12/12/1391 و 9109970900702351، مورخ 12/12/1391.
دادنامه شماره: 9109970901905969، مورخ 16/12/1391.
دادنامه شماره: ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۲۲۰۲۹۱۴ مورخ ۲۶/۱۲/۱۳۹۱.
دادنامه شماره: ۹۱۰۹۹۷۰۹۰۲۹۰۵۰۹۷ مورخ ۲۶/۱۲/۱۳۹۱.
دادنامه شماره: 9109970903003294، مورخ 28/9/1391.
دادنامه شماره: 9109970905100644، مورخ 28/09/1391.
Andrew A and Matthews, Jr. The State Courts and the Federal Common Law, university of Pennsylvania, 1963.
Elliot, M. The Constitutional Foundations of Judicial Review. 1st Ed. Oxford- Portland: Hart Publishing, 2001.
Cianciardo. J. "The Principle Of Proportionality: Its Dimensions And Limits", National Research Council Of Argentina (conicet), 2009.
Elliot, M. The Constitutional Foundations of Judicial Review. 1st Ed. Oxford- Portland: Hart Publishing, 2001.
Jeanneau, B. "Les Principes gènèraux du droit dans la jurisprudence administrative" Revue Internationale de droit compare 8. 1956: 172.
Marbury v. Madison, 5 U. S. (1 Cranch) 137(1803).
R. Gluck, A. "The States as Laboratories of Statutory Interpretation: Methodological Consensus and the New Modified Textualism", The Yale Law Journal 119. 2010: pp. 1750-1862.
V. CE, ass., 11 janv. 1963, Synd. national des administrateurs de la France d’outre-mer, Rec. CE, p. 16, AJDA 1963.
Zarei, Mohammad Hossein, “The Applicability of The Principles of Judicial Review to The Delegated Legislative Powers of Ministers”.PhD diss, Univesity of Manctester , 1998.