واکاوی مبانی استماع دعاوی بند 2 ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه قوه. پژوهشگر حقوق اداری

2 عضو هیأت علمی پژوهشگاه قوه قضائیه

چکیده

یکی از صلاحیت‌های دیوان عدالت اداری، رسیدگی به اعتراض نسبت به آرای قطعی مراجع شبه‌قضایی وفق بند 2 ماده10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری است. مبتنی بر رویه قضایی غالب، مبنای استماع دعاوی هر سه بند ماده 10، اصل 173 قانون اساسی است و به دلیل تصریح بر شکایات «مردم» علیه دولت در این اصل، تنها شکایات اشخاصی که صدق مردم می‎نماید را مورد استماع قرار می‌دهد؛ لذا اعتراض اشخاص دولتی به آرای مراجع شبه قضایی به عنوان شاکی نزد دیوان استماع نمی‌شود و حسب اینکه شاکی، دولت یا مردم باشند، مرجع رسیدگی متغیر خواهد بود. این امر علاوه بر ایجاد چالش‌ ماهوی، موجب صدور آرای وحدت رویه ناهمگون متعددی جهت حل و فصل این مشکل شده است که خود، ریشه بروز مشکلات بسیاری شده است. باتوجه به صلاحیت و الزامات متفاوت مراجع شبه‌قضایی از اعمال و تصمیمات اداری، به نظر می‌رسد بند 2 ماده 10 فارغ از اصل 173بوده و ریشه در اصل 159و لزوم دسترسی اشخاص به محکمه دارد. نظریه مطروحه در این مقاله آن است که باتوجه به جایگاه دیوان در نظارت قضایی بر آرای مراجع شبه‌قضایی و الزام قانون اساسی بر وجود این نوع نظارت، شایسته است صلاحیت دیوان را تنها محدود به اصل 170و 173ننموده و ضمن پذیرش دیوان به عنوان یک محکمه دادگستری در حوزه اداری، صلاحیت عام وی در خصوص آرای مراجع شبه‌قضایی وفق اصول 34 و 159 به رسمیت شناخته شود.این نگاه سبب می‎شود که مرجع قضایی صالح حسب شاکی، متغیر نبوده و متعاقب آن، معضلات دادرسی رخ ندهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyses of the grounds for hearing the at subject to section 2 of article 10 from the organization and procedure of administrative court of justice act

نویسندگان [English]

  • Mohsen Ahangar samakosh 1
  • fatemeh afshari 2
1 researcher
2 Assistant Prof of the judiciary’s researching institute
چکیده [English]

One of the jurisdictionof administrative courtof justice in according to section 2of article10from the organization and procedure of administrative court of justice act is consideration of the objection to the final verdicts ofthequasi-judicial tribunals.Based on the prevailing judgmental procedure, the basis for hearing the claims of all three sections of Article10,is principle173of constitutional act, and because of the stipulation of "people's"complaints against the government in this principle, it hears only the complaints of citizens.Therefore, will not be heard in the court the objection of government officials to the verdicts of quasi-judicial tribunals as plaintiffs, and depending on whether the plaintiff is the government or the people, the review authority will be variable.In addition to creating a substantive challenge, this has led to numerous heterogeneities of the procedural unity verdicts to resolve this problem, which in itself hasbeen the root of many problems.Jurisdictions and requirements ofquasi-judicial tribunals are different from administrative actions and decisions,so it seems the grounds of paragraph2of Article10is not in principle173and is rooted in principle159and the need to have access to a court for persons. The theory presented in this article is that considering the position of the Court in judicial review on quasi-judicial tribunals and theconstitutional requirement for this control,it isnot appropriate to limit the Court's jurisdiction to principles170&173and to accept the Court o as an only court that control on administrative sphere, has general jurisdiction on quasi-judicial tribunals inaccordance with principles34and159. This view causes that the competent judicialauthority isnot variable according to the plaintiff.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Court of Administrative Justice
  • Quasi-judicial tribunals
  • Public courts
  • People
  • Paragraph 2 of Article 10 of the Court of Administrative Justice Act
آشتیانی، محمدحسن بن جعفر، کتاب القضاء، تهران: رنگین، 1425.
افتخار جهرمی، گودرز و مصطفی السان، آیین دادرسی مدنی (جلد 1)، تهران: میزان، 1398.
آقایی طوق، مسلم و حسن لطفی، حقوق اداری، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1398.
امامی، محمد و کوروش استوار سنگری، حقوق اداری (جلد 1)، تهران: میزان، 1397.
امامی، محمد، سید مجتبی واعظی و مهستی سلیمانی، ضوابط دعاوی قابل طرح در دیوان عدالت اداری، تهران: میزان، 1391.
حمیضی، عبدالرحمان ابراهیم، القضاء و نظامه فی الکتاب و السنة، مکه مکرمه: مرکز بحوث الدراسات الإسلامیه، 1409.
راسخ، محمد، آزادی چون ارزش، حق و مصلحت (جلد 1)، تهران: نی، 1387.
رفیعی، محمدرضا، قالب‌های طرح دعوا و صدور حکم در شعب دیوان عدالت اداری، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1398.
صدرالحافظی، نصرالله، نظارت قضایی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری، تهران: شهریار، 1372.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران: سمت، 1391.
عراقی، ضیاء­الدین و ابوالفضل نجم‌آبادی، کتاب­القضاء (تقریرات)، قم: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (ع)، 1379.
مدنی تبریزی، یوسف، کتاب القضاء، قم: مکتب آیة‌الله السید یوسف المدنی التبریزی، 1430.
مولابیگی، غلام‌رضا، صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل، 1393.
هداوند، مهدی و مسلم آقایی طوق، دادگاه‌های اختصاصی اداری در پرتو اصول و آیینهای دادرسی منصفانه، تهران: معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضاییه، 1389.
استوار سنگری، کوروش، «رأی وحدت ‌رویه 792 مورخ 24/4/99 هیئت عمومی دیوان عالی کشور و تأثیر آن بر صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری و دادگاه‌های عمومی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره هشتاد و پنجم، 1400، شماره 115، صص 1ـ19.
اکبری، مینا و فاطمه افشاری، «امکان­پذیری نظارت قضایی بر شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی ساختمان با نگاهی به رویه قضایی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره هشتاد و پنجم، 1400، شماره 116، صص 59ـ80.
امامی، محمد و سید نصرالله موسوی، «مبانی نظری مراجع شبه قضایی و جایگاه آن‌ها در حقوق ایران»، مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، ویژه نامه حقوق، دوره بیست و یکم، 1382، شماره 2 (پیاپی 41)، صص 93ـ110.
انصاری، علی و سید محمدهادی راجی، «نقد و بررسی رأی شماره 146ـ29/11/1373 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص صلاحیت دیوان عدالت اداری جهت رسیدگی به شکایات شرکت‌های وابسته به بنیاد جانبازان و مستضعفان»، تحقیقات حقوقی آزاد، 1388، شماره 4، صص 51 ـ 69 .
پروین، خیرالله و حسین آیینه‌نگینی، «صلاحیت دیوان عدالت اداری در رسیدگی به اعتراض از آرای مراجع شبه قضایی (تأملی بر یک رأی)»، فصل‌نامه حقوق اداری، سال هشتم، 1399، شماره 24، صص ۲۹ـ۴۷.
تنگستانی، محمدقاسم و محمدرضا رفیعی، «امکان­سنجی طرح شکایت از سوی اشخاص حقوقی حقوق عمومی در دیوان عدالت اداری»، در: گفتارهایی در دیوان عدالت اداری (جلد 3)، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارت قوه قضاییه، 1400.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر، «عدالت رویه‌ای و تحول‌گرایی در لایحه آیین دادرسی دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامه پژوهش حقوق عمومی، سال دوازدهم، 1389، شماره 29، صص 351ـ386.
محسنی، حسن، «مفهوم مرجع قضایی در نظام قضایی کشور»، مجله حقوقی دادگستری، دوره هفتاد و ششم، 1391، شماره 79، صص 99ـ123.
نجابت­خواه، مرتضی، فاطمه افشاری و سید شهاب­الدین موسوی­زاده، «آسیب‌شناسی ساختار و صلاحیت‌های مراجع اختصاصی اداری در حقوق اداری ایران»، دیدگاه­های حقوق قضایی، 1396، شماره 77 و 78، صص 199ـ 224.
واعظی، مجتبی، «گستره مفهومی قوه مجریه در حقوق اساسی ایران»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار ریاست‌ جمهوری، 1391، صص 39ـ51.
رأی وحدت رویه شماره 37، 38 و 39 مورخ 10/07/1368 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 79 مورخ 14/04/1374 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 146 مورخ 29/11/1373 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره ۶۰۲ مورخ 26/10/1374 هیئت عمومی دیوان عالی کشور.
رأی وحدت رویه شماره 699 مورخ 22/03/1386 هیئت عمومی دیوان عالی کشور.
رأی وحدت رویه شماره ۷۸۶ مورخ 24/10/1398 هیئت عمومی دیوان عالی کشور.
رأی وحدت رویه شماره 792 مورخ 24/04/1399 هیئت عمومی دیوان عالی کشور.
رأی وحدت رویه شماره 803 مورخ 18/09/ 1399 هیئت عمومی دیوان عالی کشور.
دوره 4، شماره 12
سال چهارم، شماره دوازدهم، پاییز 1401
مهر 1401
صفحه 149-172
  • تاریخ دریافت: 12 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 29 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 25 مرداد 1401