تحصیل دلیل در دادرسی اداری در پرتو حمایت از حقوق شهروندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی قشم، ایران

2 گروه حقوق ، واحد بندعباس، دانشگاه آزاد اسلامی .بندرعباس، ایران

3 گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی  واحد علوم و تحقیقات، تهران

10.22034/mral.2022.552253.1302

چکیده

نظام اثبات دعوا در دادرسی اداری، اهمیت انکارناپذیر برای ‌‌‌‌‌‌‌تأمین حق‌ها و آزادی‌‌‌‌‌‌‌های شهروندان و تضمین اصل حاکمیت قانون دارد. در مقاله حاضر قصد داریم با روش توصیفی ـ تحلیلی، به تعریف و ارائه انواع دلیل، به کیفیت تحصیل دلیل در امور اداری و به بررسی ادله اثبات در دادگاه اداری و نقش واقعی قاضی در اثبات و توزیع مسئولیت اثبات بپردازیم؛ ضمن اینکه در اجرای اصل 96 قانون اساسی، قوانین در انطباق با احکام اسلامی یا فقه امامیه وضع و اعتبار یافته، لذا در برخی از مصادیق به حقوق جزا و حقوق مدنی ایران نیز اشاره‌ می‌کنیم.‌‌‌‌ آیین دادرسی در دیوان عدالت اداری با دادگاه‌‌‌‌های حقوقی و کیفری متفاوت است، زیرا سرشت این دادگاه‌ها و مبانی آن‌ها با هم تفاوت دارد. از این‌رو‌‌‌‌ نمی‌توان آیین دادرسی آن دادگاه‌ها را بر دیوان عدالت اداری حاکم کرد. تحمیل بار اثبات دعوا بر شهروندی که مدعی نقض اصل حاکمیت قانون از سوی اداره است، مانعی جدی برای تحقق اهداف دادرسی اداری خواهد بود؛ لذا ضرورت دارد، به تعدیل قاعده «البینه علی المدعی» در دادرسی اداری پرداخت و اداره را نیز به عنوان پاسخگو مورد توجه قرار داد، به طوری که اداره مکلف به تبیین مستند و مستدل تصمیمات خود و ارائه مبانی عقلایی و قانونی تصمیم مورد اعتراض باشد. متأسفانه، قانون جدید دیوان عدالت اداری نیز با آنکه عبارت «آیین دادرسی» را در عنوان خود به کار برده، نتوانسته است، آیین دادرسی ویژه این نهاد را وارد نظام حقوقی ایران کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Studying evidence in administrative proceedings in the light of protecting the rights of citizens

نویسندگان [English]

  • Seyed mahdi Razavi 1
  • Mostafa Seraji 2
  • Gholamreza Molabeigi 3
1 PhD Student in Public Law, Qeshm Branch, Qeshm Islamic Azad University, Iran
2 Department of Law,Bandar AbbasBranch، Islamic Azad University ، Bandar Abbas. Iran
3 Department of Law,Olom va Tahghighat Branch، Islamic Azad University ، Tehran.
چکیده [English]

Abstract



The system of proving litigation in administrative proceedings is of undeniable importance for ensuring the rights and freedoms of citizens and guaranteeing the principle of the rule of law. In the present article, we intend to use a descriptive-analytical method to define and present various types of evidence, the quality of evidence in administrative matters and to examine the evidence in the administrative court and the real role of the judge in proving and distributing the responsibility of proof; While in the implementation of Article 96 of the Constitution, the laws have been enacted and validated in accordance with Islamic rules or Imami jurisprudence, so in some cases we refer to the criminal law and civil law of Iran. The procedure in the Court of Administrative Justice is different from that of legal and criminal courts, because the nature of these courts and their principles are different. Therefore, the procedure of those courts cannot be ruled by the Court of Administrative Justice. Imposing the burden of proof on a citizen who claims that the administration has violated the rule of law will be a serious obstacle to achieving the goals of administrative proceedings; Therefore, it is necessary to modify the rule of "Al-Bineh Ali Al-Mada'i" in the administrative proceedings and also consider the administration as a respondent, so that the administration is obliged to explain its decisions in a documented and reasoned manner and provide rational and legal grounds for the challenged decision.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evidence
  • proof
  • trial
  • administrative
آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری (جلد 2)، تهران: سمت، 1383.
پتفت، آرین، احمد مرکز مالمیری و محمدرضا ویژه، مفهوم و قلمرو اصول کلی حقوق اداری (امکان و چگونگی استناد به آن در رسیدگی‌های قضایی)، تهران: پژوهشگاه قوه قضاییه، 1397.
پژوهشگاه قوه قضاییه، گفتارهایی در دیوان عدالت اداری (مجموعه گزارش‌‌های پژوهشی و نشست‌‌های علمی تا پایان سال 1393)، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1394.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، 1394.
جوان‌مرد، بهروز، آیین دادرسی کیفری (جلد 1)، تهران: جاودانه، چاپ دوم، 1394.
شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته: جلد 3)، تهران: دراک، چاپ نهم، 1386.
صدرالحفاظی، سید نصرالله، نظارت قضایی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری، تهران: شهریار، چاپ اول، 1372.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری تطبیقی: حاکمیت قانون و دادرسی اداری تطبیقی در چند کشور بزرگ، تهران: سمت، چاپ دوم، 1387.
کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات (جلد 1)، تهران: میزان، چاپ اول، 1380.
کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سی و نهم، 1392.
گلدوزیان، ایرج، ادلّه اثبات دعوا، تهران: میزان، چاپ دوم، 1382.
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه (جلد 1)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1392.
ویژه، محمدرضا، مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، تهران: جنگل، 1390.
هداوند، مهدی و علی مشهدی، اصول حقوق اداری (در پرتو آرای دیوان عدالت اداری)، تهران: خرسندی، چاپ دوم، 1391.
اسدی، خالق‌داد، «ادلّه اثبات دعوا (در فقه و حقوق)»، فقه و قضا، بهار و تابستان 1398، دوره یازدهم، شماره 1، شماره پیاپی 14.
آصفی، سید حسن و سید احمد حبیب‌نژاد، «حقوق شهروندی و دیوان عدالت اداری»، پنجمین کنفرانس بین‌المللی رویکردهای پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت، آذر 1396.
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آقاشاهی، احسان، مهدی هداوند و حسین منوری، «نقش دیوان عدالت اداری در دادرسی شرعی تصمیمات موردی اداری»، مجله حقوق اداری، پاییز 1399، شماره 24.
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تدین، عباس، «ارزش‌یاﺑﻲ ادﻟّﻪ ﻛﻴﻔﺮی در ﻧﻈﺎم دادرﺳﻲ اﻳﺮان و ﻓﺮاﻧﺴﻪ»، مجله پژوهش‌‌‌‌‌های حقوق تطبیقی، تابستان 1389، دوره چهاردهم، شماره 2.
دیلمی، احمد و زهرا بیدار، «کارکرد استدلال قضایی در دادرسی اداری»، مجله مطالعات حقوق عمومی، زمستان 1400، دوره پنجاه و یکم، شماره 4.
رستمی، ولی و احمد رنجبر، «عدالت اداری: چارچوب مفهومی و سازوکارهای نهادی»، مجله دانش حقوق عمومی، بهار 1393، سال سوم، شماره 7.
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زارعی، محمدحسین و آزیتا محسن‌زاده، «نظام اثبات دعوا در دادرسی اداری»، مجله دیدگاه‌‌‌‌‌های حقوق قضایی، زمستان 1394، شماره 72.
زارعی، محمدحسین و مسیح بهنیا، «تأمل بر امکان اعمال اصل انتظار مشروع در دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامه راهبرد، زمستان 1390، سال بیستم، شماره 61.
زارعی، محمدحسین، «حکمرانی خوب، حاکمیت و حکومت در ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، پاییز و زمستان 1383، شماره 40.
زارعی، محمدحسین، «فرآیند مردمی شدن، پاسخ‌گویی و مدیریت دولتی»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، بهار و تابستان 1380، سال سوم، شماره 9.
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سبزواری‌نژاد، مهدی و حجت سبزواری‌نژاد، «فلسفه دلیل‌مندی تصمیم قضایی»، مجله دیدگاه‌‌‌‌‌های حقوق قضایی، زمستان 1399، شماره 92.
سلیمی، محمد، «تحصیل دلیل در حقوق امامیه و حقوق فرانسه»، مجله مبانی فقهی حقوق اسلامی، بهار و تابستان 1394، شماره 15.
شیبانی، عادل، علی مشهدی و زهرا بیدار، «تأملی بر انحراف مقامات اداری از اختیارات و صلاحیت‌های ناظر به دادرسی با نگاهی بر الگوی آیین دادرسی اداری افتراقی»، مجله حقوق اداری، تابستان 1399، شماره 23.
صادق‌منش، جعفر و علی فرخی‌نیا، «مبنا، روش و جایگاه استدلال قضایی»، مجله حقوقی دادگستری، پاییز 1391، سال هفتاد و ششم، شماره 79.
قمری، اسماعیل، مسعود قاسمی و اکبر وروایی، «تحلیلی بر اعمال قاعده مشروعیت تحصیل دلیل در دادرسی اداری»، مجله حقوق اداری، پاییز 1399، شماره 24.
ویژه، محمدرضا و سید محمدشریف حجتی، «تضمین و حمایت از حق‌های مکتسب در حقوق اداری ایران و رویه قضایی دیوان عدالت اداری»، مجله حقوق اداری، بهار 1400، شماره 26.
همتی، مجتبی، «حق دسترسی به دادگستری در دیوان عدالت اداری با نگاهی به نظرهای شورای نگهبان»، مجله دانش حقوق عمومی، زمستان 1395، سال پنجم، شماره 16.
یاوری، اسدالله، «رعایت اصل برائت در رسیدگی شبه قضایی در حقوق فرانسه در پرتو کنوانسیون اروپایی حقوق بشر»، مجله تحقیقات حقوقی، بهار و تابستان 1388، شماره 49.
یزدانی، رسول و منوچهر توسلی، «نقش دیوان عدالت اداری در تحقق و تضمین حقوق شهروندی»، مجله تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، زمستان 1397، شماره 38.
امینی، محمود، «مبانی فقهی قانون دیوان عدالت اداری»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مرکز پیام نور تهران، 1389.
ترخانی، شهریار، «اصول حاکم بر تحصیل و ارائه ادلّه کیفری در حقوق ایران و فرانسه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق (ع)، 1381.
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حقیری، معصومه، «ماهیت حق دادخواهی و اصل انصاف در آرای دیوان عدالت اداری»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دماوند، 1397.
شکوری، پریسا، «مقایسه آیین دادرسی دعاوی خسارت در دیوان عدالت اداری و دادگاه‌‌‌‌‌های حقوقی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، 1395.
فلاح‌زاده، محمدعلی، «عدالت رویه‌‌‌‌‌‌‌‌ای در تصمیمات اداری با مطالعه موردی نظام حقوقی ایران»، رساله دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1390.
Groves, Matthew and Lee, H.P, Australian Administrative Law Fundamentals, Principles and Doctorines, Cambridge University Press, 2007.
Longley, Diane and James Rhoda, Administrative Justice: Central Issues in UK and European Administrative Law, London, Cavendish Publishing, 1999.
Pierce, Jr., Richard J. and Shapiro, Sidney A. and Verkuil, Paul R., Administrative law and process, Fourth Eition, Foundation press, New York, 2004.
Pradel, J., Droit pénal comparé,2 ème éd., paris, Dalloz, 2000.