بدون تاریخ، بدون امضا: حکایت ممنوع الکاری اداری/ قضایی هنرمندان در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل/ دانشکده حقوق و علوم سیاسی/دانشگاه علامه طباطبایی/ایران/ ایران

چکیده

یکی از ابعاد مداخله برخی دولت ها در تولید و عرضه آثار هنری ازجمله موسیقی، تئاتر و سینما، ممیزی(سانسور) است که فرم و محتوا را در بر می گیرد. اما در ایران، این ممیزی به طرز عجیبی درخصوص شخص هنرمندان نیز وجود دارد که به « ممنوع الکار شدن» مشهور است یعنی آثار هنری، موضوع ممیزی نیست و خالق آن، رأسا مورد ممیزی قرار می‎گیرد. پدیده ای که با اعمال ممنوعیت یا محدودیت در اشتغال هنری افراد؛ از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی نیز برقرار بوده است. در پژوهش حاضر، این مهم از منظر حقوق موضوعه بررسی شده و نتیجه حکایت از این دارد که منابع حقوق نظام مجوزدهی در ایران، دلالتی بر صلاحیت اداره مبنی بر منع فعالیت هنری اشخاص، فارغ از آثار هنریشان ندارد. لذا مطابق اصول سه گانه« قانونی بودن جرم و مجازات و رسیدگی قضایی به آنها» و قوانین و مقررات، صرفا می توان از طریق مجازات های تکمیلی، دستورهای حین تعلیق مجازات، تعویق صدور حکم و آزادی مشروط، آنهم تنها با رای قطعی محاکم ذیصلاح دادگستری، افراد را از شغل هنریشان بازداشت. بنابراین منع فعالیت هنرمندان از طرق اداری و از جمله توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رویه عملی، جایگاهی در منابع حقوق نداشته و فراحقوقی ارزیابی می شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

No Date, No Signature: Administrative and Judicial Prohibition to Work for Artists in Iranian Law

نویسنده [English]

  • vahid agah
Assistant Prof., Department of Public and International Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran / Iran
چکیده [English]

One of the aspects of intervention of some governments for producing and supplying artistic works like Music, theater and cinema is censorship for the form and contents; nevertheless, in Iran this censorship is significantly obvious about artists that is so-called as Prohibition to Work for Artists i.e. the artistic works are not subject of censorship; rather the person who created such artistic work is prohibited to continue working and this phenomenon was accompanied with applying prohibition or limitation in occupation of artists since the victory of Islamic revolution in Iran up to now. In the present research, this issue is studied from legal point of view and the result show that legal references of licensing system of art in Iran does not have qualification for prohibiting artists apart from their artistic work. Thus, according to triplet principles of “nulla crimen sine lege and nulla poena sine lege and judicial investigation of them” and in compliance with acts and regulations, it is only possible to prohibit person form continuing his artistic work by complementary punishment and order of suspension of punishment, postponement of verdict and conditional freedom only through final written verdict of qualified judicial courts. Thus, prohibiting activity of artists by order of Ministry of Culture and Islamic Guidance in practice is null and void in legal system and is regarded as unlawful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Censorship of Artists
  • Administrative Prohibition to Work
  • Censorship
  • Ministry of Culture and Islamic Guidance
  • Judicial Prohibition to Work
1. درستکار، رضا و دیگران، فریدون گله؛ زندگی و آثار، تهران: نقش و نگار، 1380 .

2. راسخ، محمد، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران: دراک، 1388 .

3. صحاف زاده، علیرضا، هنر هویت و سیاست بازنمایی؛ مطالعه ای در تاریخ اجتماعی هنر امریکا، تهران: بیدگل، 1389 .

4. کرم رضایی، رضا، همه دوستان من؛ زندگی رضا کرم رضایی و خاطراتش از نقش آفرینان خاطره انگیز، تهران: ققنوس، 1387 .

5. نوبهار، رحیم، اصل قضایی بودن مجازات ها؛ تحلیل فقهی حق بر محاکمه عادلانه، تهران: شهر دانش، 1389 .

6. آگاه، وحید، امکا نسنجی افاده نظام صدور مجوز آثار هنری از قانون اساسی جمهوری اسامی ایران، تحقیقات حقوقی، بهار 96 ، شماره 77 .

7. آگاه، وحید، تحلیل نظام صدور مجوز اجراهای صحنه ای موسیقی و نظارت بر آنها در ایران، پژوهش حقوق عمومی، سال بیستم، تابستان 97 ، شماره 59 .

8. آگاه، وحید، تحلیل نظام صدور مجوز تولید و عرضه آثار سینمایی در حقوق اداری ایران، حقوق اداری، سال پنجم، پاییز و زمستان 1396 ، شماره 13 .

9. آگاه، وحید، کاوشی در حقوق اداری نظام صدور مجوز هنرهای نمایشی در ایران، حقوق اداری، سال ششم، پاییز 97 ، شماره 16 .

10 . آگاه، وحید، هنرمندانه یا ب یهنر؟ تحلیل ح قهای هنری در منشور حقوق شهروندی و ارائه مانیفست، اخاق زیستی )ویژه نامه حقوق شهروندی و حقوق بشر(، سال نهم، بهار 1398 ، شماره 33 .

11 . آداب فراموشی: گفت وگو با کورش یغمایی، تجربه، سال چهارم، دوره جدید، مهر 93 ، شماره 32 )پیاپی 109 (.
 
12.حکم دادگاه جعفرپناهی اعام شد، کد خبر: ۱۳۲۳۱۶، 29 / 9/ 1389 در: . https://www
132316/tabnak.ir/fa/news ، تاریخ مراجعه: 20 / 4/ 1399 .

13 . گفت وگو با محمد رحمانیان به بهانه بازگشتش به ایران و اجرای نمایش «ترانه های قدیمی »: آزمونی برای ماندن، بهار، 12 / 6/ 92 ، شماره 212 .

14 . ناصر ملک مطیعی در گفت وگو با شرق؛ از دو طرف، تحت فشار بودم، شرق، سال یازدهم، 18 / 10 / 92 ، شماره 1923 .

15 . نه وزارت ارشاد، نه حوزه هنری، مرجع حذف باران کوثری کجاست؟ ادامه توقیف های بی دلیل، مغرب، 2/ 9/ 91 ، شماره 77 .

16 . آیین نامه اجرایی ماده 79 قانون مجازات اسلامی مصوب 5/ 6/ 1393 هیئت وزیران.

17 . آیین نامه بررسی فیل منامه و صدور پروانه فیلم سازی مصوب 14 / 5/ 1368 هیئت وزیران.

18 . آیین نامه راجع به نحوه اجرای مجازا تهای تکمیلی موضوع ماده 23 قانون مجازات اسامی مصوب 1/ 2/ 1392 مصوب 26 / 11 / 1393 رئیس قوه قضاییه.

19 . آیین نامه نحوه اجرای قرار تعلیق اجرای مجازات، آزادی مشروط، قرار تعویق صدور حکم، نظام نیمه آزادی و آزادی تحت نظارت سامان ههای الکترونیکی و جایگزی نهای حبس مصوب 3/ 2/ 1398 رئیس قوه قضاییه.

20 . آیین نامه نظارت بر اجرای برنام ههای صحنه ای موسیقی و نحوه صدور مجوز اجرا و تبلیغات مصوب 7/ 7/ 1379 وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی.

21 . آیین نامه نظارت بر نمایش فیلم و اساید و ویدئو و صدور پروانه نمایش آنها مصوب 1361/12/4 هیئت وزیران.

22 . سیاست های هنرهای نمایشی مصوب 26 / 11 / 1378 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
 
23 . شیوه نامه اجرایی برنامه صحن های موسیقی)کنسرت( مصوب 25 / 3/ 1395 وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی.

24 . ضوابط نظارت بر نمایش و صدور پروانه مصوب 6/ 2/ 1379 شورای عالی انقلاب فرهنگی.

25 . قانون اساسی.

26 . قانون اصاح دو ماده و الحاق یک ماده و یک تبصره به قانون مجازات اسلامی مصوب 27 / 2/ 1377 .

27 . قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب 12 / 12 / 1365 . 
 
28. قانون تعطیل مؤسسات و واحدهای آموزشی و تحقیقاتی و فرهنگی که بدون مجوز قانونی دایر شده و می شود مصوب 7/ 10 / 1372 .
 
29 . قانون جرایم رایانه ای مصوب 5/ 3/ 1388 .

30 . قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 21 / 7/ 1361 .

31 . قانون مجازات اسلامی مصوب 1/ 2/ 1392 .

32 . قانون مجازات اسلامی مصوب 18 / 5/ 1362 .

33 . قانون مجازات اسامی مصوب 8/ 5/ 1370 کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس و 1370/9/7 مجمع تشخیص مصلحت نظام.

34 . قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری، فعالیت های غیرمجاز می نمایند مصوب 24 / 11 / 1372 .

35 . قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری، فعالیت های غیرمجاز می نمایند مصوب 16 / 10 / 1386 .

36 . نامه شماره 276047 / 15 مورخ 13 / 4/ 1397 محمد مهدی حیدریان رئیس پیشین سازمان سینمایی و مشاور وزیر فرهنگ به وزیر فعلی فرهنگ مبنی بر عدم ممنوعیت فعالیت هنرمندان به صرف حضور در آثار قبل از انقلاب:
https://www.tabnak.ir/fa/news/948229