مسئولیت دولت پس از وقوع حوادث طبیعی با نگاهی بر قانون مدیریت بحران کشور مصوب 1398

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه مازندران

2 گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

3 دانشگاه مازندران/ گروه حقوق خصوصی

چکیده

این اصل که زیان باید توسط وارد کننده آن جبران گردد در همه نظامهای حقوقی مورد وفاق است. اما آیا می‌توان دولت را به عنوان مسئول تامین امنیت و رفاه شهروندان تابع این قاعده قرارداد و در زمان وقوع بلای طبیعی آن را مسئول جبران خسارات وارده دانست؟ ق.م.ب.ک دولت را مسئول جبران خسارات ناشی از بلایای طبیعی( به عنوان یکی از مصادیق مخاطره منجر به بحران) در حق اشخاص آسیب دیده دانسته. این در‌حالی است که خسارات ناشی از بلایای طبیعی قابل انتساب به عملکرد دولت نبوده و در نتیجه نمی‌توان مسئولیت را مسئولیت مدنی به معنای خاص کلمه دانست. فرض پژوهش آن‌که ماهیت این مسئولیت تکلیفی است که قانون گذار در راستای وظیفه بازسازی و بازتوانی (یکی از مراحل مدیریت بحران ) به عهده دولت قرار داده وحاکمیت را به عنوان پاسدار حقوق طبیعی ملزم به تهیه حداقل‌های لازم جهت ادامه حیات برای افراد آسیب دیده کرده. اما در فرضی که دولت در انجام هر یک از مراحل مدیریت بحران در هنگام بروز بلای طبیعی کوتاهی کند و از آن محل آسیبی متوجه اشخاص گردد مسئولیت جبران خسارت به عهده آن خواهد بود. به عبارتی با تصویب قانون مدیریت بحران بر دامنه مسئولیت دولت در ماده 11 قانون مسئولیت مدنی افزوده شده زیرا به موجب این قانون دولت در اعمال حاکمیت در دو فرض مسئول خواهد بود؛ 1.مواردی که به حکم قانون مسئول شناخته شود(تکلیف به جبران در راستای وظیفه بازسازی و بازتوانی). 2.موردی که در اعمال حاکمیت مرتکب تقصیر گردد(کوتاهی در انجام هریک از مراحل مدیریت بحران).

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Government civil liabi lity in natural disaster;Looking at the Formation of Iran’s National Disaster Manegment organization

نویسندگان [English]

  • somaye Ehsani korsikola 1
  • Saam Mohammadi 2
  • Hamid Abhary 3
1 Mazandaran university
2 Mazandaran University
3 Mazandaran university
چکیده [English]

The principle that loss must be compensated by the one who imposed it, is agreed upon in almost every legal system. The crisis management organization (CMO) establishment act forces the government to compensate the losses due to the natural disasters (as an instance for crisis) against the people affected. However, all damages due to natural disasters are not caused by government performance and thus it could not be assumed as civil liability in the exact sense of the word. It is rather a legal enforcement in order to perform its role in the response and recovery stages of the crisis management process, based on which the government is responsible to prepare the minimum requirements needed for improving the quality of lives of the affected community. In case that the government fails in performing its role in any of the four-staged crisis management process, which results in any damages or loss for the people in the affected community, and if this is due to any shortage in the facilities or equipment provided, it is the government that is responsible for compensating the loss.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil liability
  • government
  • natural disaster
  • employee
  • loss compensation
ابوالحمد، عبدالحمید، حقوق اداری ایران، تهران: توس، چاپ چهارم، 1370.
امامی، سید حسن، حقوق مدنی (جلد 1)، تهران: اسلامیه، چاپ بیست و سوم، 1382.
انصاری، ولی‌الله، کلیات حقوق اداری، تهران: میزان، چاپ اول، 1377.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر، قواعد فقه، بابل: مبعث، چاپ اول، 1386.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد 3)، تهران: گنج دانش، چاپ دوم، 1387.
زرگوش، مشتاق، مسئولیت مدنی دولت (جلد 1)، تهران: میزان، چاپ اول، 1389.
زرگوش، مشتاق، مسئولیت مدنی دولت و کارکنان آن (قواعد اختصاصی)، تهران: جنگل، چاپ اول، 1392.
صفایی، سید حسین و حبیب‌الله رحیمی، مسئولیت مدنی، تهران: سمت، چاپ نهم، 1395.
صفایی، سید حسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، تهران: میزان، چاپ اول، 1382.
طالب، مهدی، تأمین اجتماعی، تهران: دانشگاه امام صادق، 1385.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران: سمت، چاپ سوم، 1373.
غمامی، مجید، مسئولیت مدنی دولت نسبت به اعمال کارکنان خود، تهران: دادگستر، چاپ اول، 1376.
فیتز پتریک، تونی، نظریه رفاه، ترجمه: هرمز همایون‌پور، تهران: گام نو، چاپ اول، 1381.
قاری سیدفاطمی، سید محمد، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: شهر دانش، 1382.
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (وقایع حقوقی): دوره مقدماتی، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ چهاردهم، 1387.
کاتوزیان، ناصر، مسئولیت مدنی (‌الزام‌های خارج از قرارداد)، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوازدهم، 1392.
کلی، جان، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه: محمد راسخ، تهران: نی، چاپ اول، 1382.
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1406.
موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت، تهران: کارنامه، 1384.
موسی‌زاده، ابراهیم، حقوق اداری، تهران: دادگستر، چاپ دوم، 1393.
امامی، محمد و مشتاق زرگوش، «اصل قانونی بودن مسئولیت مدنی دولت»، پژوهش‌نامه حقوق و علوم سیاسی، سال دوم، 1386، شماره 7.
زرگوش، مشتاق، «مبانی نظری مصونیت و مسئولیت در مسئولیت مدنی دولت»، فصل‌نامه علمی و تخصصی حقوق عمومی، سال سوم، 1388، شماره 5.
زرگوش، مشتاق، «مسئولیت مدنی دولت در بلایای طبیعی»، مجله رفاه اجتماعی، سال ششم، 1385، شماره 23.
صفایی، سید حسین، «مسئولیت مدنی مؤسسات عمومی و بررسی لایحه جدید دولت در این زمینه»، مجله مؤسسه حقوق تطبیقی، 1385، شماره 1.
نظری، ایران‌دخت، «مسئولیت مدنی خسارات ناشی از تصادفات»، ندای صادق، 1381، شماره 26 و 27.
یزدانیان، علی‌رضا، «طرح نظریه مسئولیت مدنی اشخاص حقوقی ناشی از افعال ارگان اداره‌کننده (مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه)»، فصل‌نامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره چهل و چهارم، 1393، شماره 4.
یزدانیان، علی‌رضا، «گام‌هایی در طرح مسئولیت مدنی دولت ناشی از فعل شخصی، فعل اشیا و فعل غیر در حقوق ایران و فرانسه»، فصل‌نامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره چهل و پنجم، 1394، شماره 3.
ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر نشر اسلامی، 1410.
حسینی مراغی، میر عبدالفتاح، عناوین الاصول، تبریز، چاپ سنگی، 1297.
سبحانی، جعفر، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف (جلد 3)، قم: مؤسسه امام صادق، چاپ اول، 1423.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، خلاف (جلد 5)، قم: دفتر نشر اسلامی، 1407.
عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه (جلدهای 12، 19، 27 و 29)، قم: مؤسسه آل‌البیت، 1409.
مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین، قصاص علی ضوء القران و السنه، تقریرات درس قصاص (جلد 2)، تقریر: سید عادل علوی، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی، بی تا.
موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود (جلد 2)، تقریر: علی جهرمی، قم: دارالقرآن الکریم، 1412.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام (جلدهای 37، 40 و 43)، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی تا.
ودل، جورج و پی‌یر لو، القانون الاداری، ترجمه: منصور قاضی، لبنان: مؤسسه الجامعیه الدراسات، 2001.
 
Bell, John, Sophie Boyrom & Simon Whittaker, Principles of French law, NewYork: Oxford,
Fariigrieve, Duncan, Mads Andenas & John Bell, Tort Liability of public Authorities in comparative prospective, London: British Institute of International and comparative law, 2002.
Lee, Jan, In search of a Theory of state Liability In The European union, Cambridge: Harvard law school, 1998.
Nederneen, Ton & Hendrik Cornelis, Civil Liability for prospectus Misstatement under Duth law, London: England International Financial law, 1995.
Rounder, Charles E., You Have No Legal Right to social security, ?: ?, 2000.
Wade, H.W.R. & C.f. Forsyth, Administrative law, NewYork: Oxford, 2004.
Article
Elmenyawi, H., “Public Tort Liability: Recommending an Alternative to Tort Lability and No- fault compensation”, Global Jarist Advances, 2003, Vol. 3, Issue 1, Article 1.
Horvitz, Jerom S., “Civil Liability in Tax practice”, American Business law Journal, USA, 1986, Vol. ?, No. ?.
Laski, H., “The Responsibility of the state in England”, Harvard Law Review, 1919, 32, No. 5.