مفهوم و مصادیق مؤسسه عمومی غیردولتی در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق عمومی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

3 استادیار، دانشگاه علوم قضایی، تهران، ایران

چکیده

عدم تمرکز از اساسی‌ترین مفاهیم حقوق اداری و یکی از بسترهای مهم برای مشارکت بخش غیردولتی در امور بوده که عبارت است از اعطای شخصیت حقوقی به واحدهای مستقل غیردولتی و شناسایی صلاحیت عام اجرایی و تصمیم گیری در امور عمومی توسط موسسات غیردولتی. مؤسسات غیردولتی گونه جدیدتر مؤسسات عمومی هستند که مفهوم و ویژگی‌های تبیین ‌شده توسط قانون‌گذار در ایران برای آن‌ها، کاملا واضح نیست که همین امر موجب حدوث اختلاف در مصادیق آن‌ها شده است با توجه به اهمیت این موضوع در تعیین قلمرو مقررات معمومی کشور، نظارت قضایی و سازمانی و نیز تشخیص مراجع صالح حین دادرسی انجام پژوهشی جامع در این خصوص راهگشا می‌باش. این نوشتار در پی پاسخ به پرسش از چیستی مفهوم مؤسسه عمومی غیردولتی در قوانین موضوعه ایران و تعیین سنجه‌ای تشخیص آن است. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی کوشش شده به این پرسش پاسخ داده شود و به صورت خاص دو مورد سخت و چالشی از مصادیق احتمالی آن یعنی شورای شهر و فدراسیون فوتبال مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Concepts and examples of public non-governmental organizations in the Iranian legal system

نویسندگان [English]

  • mahdi sheykh movahhed 1
  • mohamad javad Azadi 2
  • Mahdi Johari 3
1 Department of Law, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
2 Graduate of Master of Public Law, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
3 Assistant Professor, University of Judicial Sciences, Tehran, Iran
چکیده [English]

Decentralization is one of the most basic concepts of administrative law and one of the important contexts for the participation of the non-governmental sector in affairs, which is the granting of legal personality to independent non-governmental units and recognition of general executive authority and decision-making in public affairs by non-governmental organizations. Non-governmental organizations are a newer type of public institutions for which the concept and characteristics explained by the legislator in Iran are not quite clear, which has led to differences in their examples. Judicial and organizational, as well as the identification of competent authorities during the trial, conducting a comprehensive research in this regard is helpful. This article seeks to answer the question of what is the meaning of public non-governmental organization in the relevant laws of Iran and determine the criteria for its recognition. In this research, an attempt has been made to answer this question with a descriptive-analytical method, and in particular, two difficult cases and challenges of its possible examples, namely the city council and the football federation, have been examined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • City Council
  • Principle of Decentralization
  • Rule of Law
  • Public Non-Governmental Organization
  • Judicial Procedure
ابوالحمد، عبدالحمید، حقوق اداری، تهران: توس، 1370.
آقایی طوق، مسلم و حسن لطفی، حقوق اداری (1)، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1398.
امامی، محمد و کورش استوارسنگری، حقوق اداری (جلد 1)، تهران: میزان، 1384.
امامی، محمد، کلیات حقوق مالی، تهران: میزان، 1384.
انصاری، ولی‌الله، کلیات حقوق اداری، تهران: میزان، 1393.
حسینی‌پور اردکانی، سید مجتبی، نظام حقوقی حاکم بر نهادها و مؤسسات عمومی غیر دولتی، تهران: جنگل جاودانه، 1389.
رضایی‌زاده، محمدجواد، حقوق اداری (1)، تهران: میزان، چاپ اول، 1385.
صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی (جلد 2)، تهران: گنج دانش، چاپ چهارم، 1377.
صدری نوش‌آبادی، سید صدرالدین، شرحی بر قانون مدیریت خدمات کشوری در پرتو قوانین مرتبط، تهران: شورا، 1389.
عباسی، بیژن، حقوق اداری، تهران: دادگستر، چاپ پنجم، 1398.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران: سمت، چاپ چهارم، 1377.
موسی‌زاده، رضا، حقوق اداری، تهران: میزان، چاپ هفدهم، 1395.
مولابیگی، غلام‌رضا، صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل، چاپ چهارم، 1397.
میرحسینی، مهدی، آشنایی با تشکیلات دولت جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1377.
هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: حاکمیت و نهادهای سیاسی (جلد 2)، قم: مجتمع آموزش عالی قم، 1375.
آجرلو، اسماعیل و جلال غفاری قدیر، «نظام حقوقی اداری و مالی نهاد کتاب‌خانه‌های عمومی کشور»، تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتاب‌خانه‌های عمومی، 1391، دوره هجدهم، شماره 2، صص 266-241.
اصلانی، فیروز و علی سهراب‌لو، «کارکردهای نهاد شورا در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، فصل‌نامه مطالعات حقوق عمومی، 1394، دوره چهل و پنجم، شماره 3، صص 415-417.
پژوهشکده حقوق عمومی و بین­الملل، گزارش نشست علمی «نظارت قضایی دیوان عدالت اداری بر مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی»، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1395، چاپ اول، ص 5.
تنگستانی، محمدقاسم، «ابهام در ماهیت حقوقی مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و پی‌آمدهای آن»، مجله مجلس و راهبرد، 1399، دوره بیست و هفتم، شماره 103.
دشتی، علی، «جایگاه حقوقی و تعاملات قانونی شوراهای اسلامی محلی در نظام حقوقی و سیاسی ایران»، فصل‌نامه تحقیقات حقوقی، 1388، شماره 49، صص 513ـ553.
رحمت‌اللهی، حسین و مجید نجارزاده، «مبانی لزوم اعمال حاکمیت دولت بر بنگاه­های خصوصی‌شده متولی خدمات عمومی»، فصل‌نامه حقوق اداری، سال سوم، شماره 11.
رستمی، ولی و سید مجتبی حسینی‌پور اردکانی، «جایگاه شوراهای اسلامی کشور در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، فصل‌نامه دانش حقوق عمومی، 1392، شماره 5، صص 41ـ60.
رستمی، ولی و سید مجتبی حسینی‌پور اردکانی، «نظارت قضایی بر مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی»، فصل‌نامه بررسی‌های حقوق عمومی، 1392، شماره 3، صص 27ـ50.
رستمی، ولی و سید محسن دهقان منشادی، «قواعد حاکم بر وصول مطالبات دولت از اشخاص؛ تحلیل مواد 47 و 48 قانون محاسبات عمومی کشور»، مجله حقوقی دادگستری، 1398، شماره 108، صص 269ـ287.
رستمی، ولی و فاطمه افشاری، «واکاوی استقلال مؤسسات عمومی غیر دولتی از منظر حقوق مالیه»، فصل‌نامه علمی پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، 1398، شماره 1 (پیاپی 49)، صص 97ـ124.
رستمی، ولی و میلاد قطبی، «تحلیلی بر مفهوم نهادهای زیر نظر رهبری در نظام تقنینی ایران»، فصل‌نامه دانش حقوق عمومی، 1393، شماره 9، صص 69ـ90.
شاکر جناقرد، سالار و همکاران، «نظارت بر مؤسسات عمومی غیر دولتی در پرتو حکمرانی مطلوب»، مجله پژوهش­های سیاسی و بین­المللی، 1399، شماره 45.
شمس، عبدالله و غزل غفوری اصل، «شناخت اشخاص و اسناد اجرایی مشمول «قانون نحوه پرداخت محکوم‌به دولت و عدم تأمین و توقیف اموال دولتی»، مصوب 1365»، مطالعات حقوقی، 1398، شماره 4، صص 195ـ221.
شیخی، پریسا و فردین مرادخانی، «چالش­های نظارت مالی بر مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی (مطالعه مورد بنیاد شهید و امور ایثارگران)»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1398، شماره 21.
کدخدایی، عباس و همکاران، «صلاحیت دیوان محاسبات کشور در نظارت مالی بر مؤسسات عمومی غیر دولتی (مطالعه موردی رأی هیئت تخصصی دیوان عدالت اداری در خصوص نظارت دیوان محاسبات بر حساب‌های شهرداری­ها)»، فصل‌نامه دانش حقوق عمومی، 1398، سال هشتم، شماره 23.
مرادخانی، فردین و بهروز سعادتی، «جایگاه حقوقی نهادهای انقلابی در حقوق اداری ایران»، فصل‌نامه دیدگاه­های حقوق قضایی، 1398، دوره بیست و چهارم، شماره 88.
مرادخانی، فردین و فرشید بنده علی، «صلاحیت دیوان محاسبات کشور در پاسداری از بیت‌المال با نگاهی به نقش نظارت دیوان بر شهرداری‌ها»، نشریه حقوق اداری، 1397، شماره 16، صص 181ـ204.
نجفی‌خواه، محسن، «مرز میان بخش عمومی و بخش خصوصی در حقوق ایران با تأکید بر برنامه خصوصی‌سازی و برون‌سپاری»، مجله برنامه­ریزی و بودجه، 1395، سال بیست و یکم، شماره 4.
الهام، غلام‌حسین و علی نورایی، «وحدت یا تعدد مراجع مقرره گذار در نظام جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر نظام حقوق اداری»، اندیشه‌های حقوق عمومی، 1394، شماره 2، صص 7ـ22.
ویژه، محمدرضا و فاطمه افشاری، «دانشگاه آزاد اسلامی: مؤسسه عمومی یا خصوصی؟»، مجله مطالعات حقوقی شیراز، 1393، دوره ششم، سال چهارم.
ایزدیان، محسن، «نظارت بر مؤسسات عمومی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1386.
حسینی‌پور اردکانی، سید مجتبی، «نظام حقوقی حاکم بر مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1388.
خشک‌دامن، امیر، «آسیب‌شناسی عملکرد شوراهای اسلامی شهر در پرتو اهداف قانونی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، 1397.
یازرلو، حجت‌الله، «نظام حقوقی مؤسسات عمومی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1379.
آیین‌نامه اجرایی قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور، 1388 و 1398.
آیین‌نامه اموال دولتی، 1372.
رأی وحدت رویه شماره 972 ـ 12/9/1399 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
قانون اساسی، 1368.
قانون استخدام کشوری، 1345.
قانون تبدیل شورای سرپرستی زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور به «سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور»، 1364 و آیین‌نامه اجرایی آن، 1384 و اصلاحیه 1389 و 1400.
قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور، 1360 و اصلاحیه 1393
قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، 1390.
قانون دیوان محاسبات کشور، 1361.
قانون محاسبات عمومی، 1366.
قانون مدیریت خدمات کشوری، 1386.
قانون نحوه اجرای اصل 175 قانون اساسی در بخش نظارت، 1370.
اداره کل امور حقوقی و تدوین قوه قضاییه، نظریه­های مشورتی، شماره 7/92/2545، 1392.
رستمی، ولی، «تقریرات درس حقوق اداری ایران»، دوره کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، نیم‌سال دوم تحصیلی 89-90.