قلمروی حکم حکومتی در در حقوق اداری بر مبنای نظریه منطقه الفراغ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، الهیات و معارف اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

2 استادیار، گروه فقه و حقوق، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران و مدیر حوزه علمیه خواهران، اسلامشهر، ایران

3 استادیار، گروه فقه و حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22034/mral.2022.557991.1340

چکیده

پژوهش حاضر سعی برآن دارد تابا روش تحلیلی و توصیفی وبا ابزار کتابخانه‌ای،گستره منطقه الفراغ رادر تفکر شهید صدر و حقوق اساسی ایران بررسی و تبیین نماید.یافته‌های این پژوهش حاکی ازآن است که منطقه الفراغ با عنوان منطقه العفو نیز مطرح شده است و از مهم‌ترین ویژگی‌های این منطقه،تبدّل و تغییر احکام حکومتی و قوانین درحیطه زمان و مکان‌های متفاوت است.از قبیل احکام مربوط به تغییر جنسیت و تلقیح مصنوعی که در زمان‌های گذشته مطرح نبوده امادر زمان کنونی و در جوامع اسلامی با آن مواجه هستیم.قواعد حقوقی منطقه الفراغ به عنوان یکی ازمصادیق سه گانه حکم ولایی حاکم اسلامی به شمار می‌آیند؛ مصداق نخست حکم ولایی آن است که در تزاحم با حکم اولیه صادر می‌شود به این نحو که حاکم اسلامی مبتنی بر مصلحت عمومی و در مرحله اجرا،حکم شرعی اولی را موقتاً تعطیل نماید؛در فرض دیگر حکم ولایی به مثابه احکام و قواعد اجرایی حکم اولی شرعی عمل می‌کنند که هر دو این فروض متمایز از احکام ولایی تأسیسی است؛مصداق سوم احکام ولایی یا احکام ولایی تأسیسی ناظر به منطقه الفراغ می‌باشد که بسیاری از قواعد حقوقی اعم از قوانین و مقررات را در برمی‌گیرد.در نظام حقوقی ایران، نظریه منطقه الفراغ قابل پذیرش بوده و بسیاری از اعمال قوه مقننه در این قالب این نظریه قابل بررسی است.از سوی دیگر، دایره این نظریه شامل موضوعات جدید و مستحدثه می‌گردد.به نظر می رسد در فضای حقوق اداری ایران نیز با توجه به نوپا بودن این رشته،می‌توان از نظریه منطقه الفراغ به عنوان مبنا و ضابطه قانونگذاری استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The scope of government decree in administrative law based on the theory of al-Faragh region

نویسندگان [English]

  • Hassan Salimi Poorbani 1
  • Tahereh Sadat Naeimi 2
  • Seyed Ali Rabbani Mousavian 3
1 PhD student, Theology and Islamic Studies, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Islamshahr Branch, Islamic Azad University, Islamshahr, Iran and Director of Sisteran Seminary, Islamshahr, Iran
3 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Faculty of Literature and Humanities, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The present research tries to investigate and explain the extent of Al-Faragh region in the thinking of Martyr Sadr and the fundamental rights of Iran, using the analytical and descriptive method and library tools.The most characteristic of this region is the change of government rulings and laws in different time and places. Such as the rulings related to sex change and artificial insemination, which were not discussed in the past, but we are facing them in the present time and in Islamic societies.Legal rules Al-Faragh region is considered as one of the three examples of Islamic ruler's ruling. The first example is the provincial decree which is issued in conjunction with the initial decree in such a way that the Islamic ruler, based on the public interest and in the implementation phase, temporarily closes the first Sharia decree;in the other case, the provincial decree is like the executive orders and rules of the first decree.They act according to Sharia, both of these assumptions are different from the established provincial decrees; the third example is the provincial decrees or the established provincial decrees regarding Al-Faragh region,which includes many legal rules, including laws and regulations. In Iran's legal system, the theory of Al-Faragh region It is acceptable and many acts of the legislature can be examined in this form of this theory.On the other hand, the scope of this theory includes new and invented issues.field, it is possible to use the theory of al-Faragh region as a basis and rule of law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • al-Faragh region
  • government decree
  • constitutional rights
  • administrative rights
  • expediency
امامی، محمد و کورش استوارسنگری، حقوق اداری (جلد 1)، تهران: میزان، چاپ اول، 1387.
اندیشه ماندگار، قم: دبیرخانه کنگره بین‌المللی آیت‌الله العظمی صدر، 1373.
بابایی، ایرج، حقوق بیمه، تهران: سمت، چاپ نهم، 1389.
پتفت، آرین و احمد مرکز مالمیری، مفهوم و قلمرو اصول کلی حقوق اداری: امکان و چگونگی استناد به آن در رسیدگی‌های قضایی، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1397.
راسخ، محمد، «حقوق اقتضای حداقلی عدالت»، در: حق و مصلحت (2)، تهران: نی، 1392.
جمعی از مؤلفان، پرسش­ها و پاسخ­ها، قم: مؤسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی، بی تا.
جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، قم: اسراء، چاپ دوم، 1379.
صدر، سید محمدباقر، سرچشمه‌های قدرت در حکومت اسلامی، ترجمه: اکبر ثبوت، تهران: روزبه، 1375.
صدر، سید محمدباقر، طرح گسترده اقتصاد اسلامی، ترجمه: فخرالدین شوشتری، تهران: بدر، 1359.
طباطبایی، سید محمدحسین، بحثی در مورد مرجعیت و روحانیت، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1341.
عمید زنجانی، عباس‌علی، کلیات حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مجد، چاپ سوم، 1387.
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، 1391.
آقایی طوق، مسلم و سجاد مردانی، «استناد به اصول حقوقی در آرای دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، 1400، سال سوم، شماره 6.
باصری، بابک، «جستاری بر مفهوم عدالت»، فصل‌نامه تحقیقات حقوقی، 1398، شماره 88.
بالوی، مهدی و همکاران، «حکم حکومتی و مصلحت عمومی»، فصل‌نامه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 1399، سال دوم، شماره 2.
پناهی ارسنجانی، سجاد، «تأثیر اندیشه­های علامه سید محمدباقر صدر در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله انسان‌پژوهی دینی، 1387، شماره 17 و 18.
خویینی، غفور و همایون رضایی‌نژاد، «مصلحت و مسائل نوظهور حقوق»، پژوهش‌‌نامه حقوق اسلامی، 1390، سال دوازدهم، شماره 33.
راعی، مسعود و فرامرز عطریان، «حاکمیت قانون و احکام حکومتی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله حکومت اسلامی، 1391، سال هفدهم، شماره 63.
سید باقری، سید کاظم، «نقش مصلحت در فقه سیاسی شیعه پس از انقلاب اسلامی»، فصل‌نامه مطالعات انقلاب اسلامی، 1390، سال هشتم، شماره 24.
عباسی، بیژن و فاطمه کیا، «اصل انطباق خدمات عمومی در پرتو قوانین، مقررات و رویه قضایی جمهوری اسلامی ایران»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1392، سال اول، شماره 1.
علی‌اکبری بابوکانی، احسان و احسان آهنگری، «بازپژوهی مبانی قانون‌گذاری در منطقه الفراغ نظام فقهی و حقوقی شیعه (با تأکید بر انگاره صدر)»، مجله حکومت اسلامی، 1395، سال بیست و یکم، شماره 82.
غمامی، سید محمدمهدی، «نسبت آزادی­ها و امنیت اقتصادی در نظام حقوق اساسی ایران»، فصل‌نامه مطالعات امنیت اقتصادی، 1399، سال اول، شماره 2.
قائدی، عبدالمجید، «تحلیل و ارزیابی نقدهای موجود بر نظریه منطقه الفراغ صدر»، مجله حکومت اسلامی، 1392، سال هجدهم، شماره 70.
مولایی، آیت، «موانع و محدودیت­های حقوق اداره در ایران در فرآیند تأسیس حقوق اداری ایران»، مجله پژوهش‌های نوین حقوق اداری، 1399، سال دوم، شماره 3.
مهرپور، حسین، «مجمع تشخیص مصلحت نظام و جایگاه قانونی آن»، مجله تحقیقات حقوقی، 1371، شماره 10.
نظرزاده، عبدالله، «مصلحت و نقش آن در استنباط احکام شرعی و حکومتی»، فصل‌نامه سیاست متعالیه، 1392، سال اول، شماره 1.
حائری، سید علی‌اکبر، «منطقه الفراغ فی تشریع الاسلامی»، رسالة التقریب، 1375، شماره
حائری، سید کاظم، اساس الحکومه الاسلامیه، بیروت: مطبعه النیل، چاپ اول، 1399.
صدر، سید محمدباقر، اقتصادنا، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1375.
صدر، سید محمدباقر، الاسلام یقود الحیاة، لمحة فقهیة تمهیدیة، چاپ‌شده در: المجموعة الکاملة لمؤلفات السید محمدباقر الصدر، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1410.
کلینی، محمدیعقوب، اصول الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407.
مشکینی، علی، اصلاحات الاصول، قم: حکمت، 1384.
الملاط، شبلی، تجدید الفقه الاسلامی، تحقیق: غسان غضن، بیروت: دارالنهار، 1998.