تحلیل حق تأمین اجتماعی اتباع بیگانه در چارچوب کارکردهای حقوقی و اداری سازمان تأمین اجتماعی ایران با رویکرد حق‌محور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق عمومی، دانشگاه شیراز، فارس، ایران.

2 گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشگاه شیراز، فارس ، ایران.

10.22034/mral.2022.556501.1334

چکیده

در رویکرد حق محور به تأمین‌اجتماعی، افراد مقیم یک کشور فارغ از تعلق به سرزمین یا قلمرو جغرافیایی خاص و نیز عضویت در نظام سیاسی دولت- کشور، صرفاً به این دلیل که انسان هستند مشمول حمایت‌های تأمین‌اجتماعی از قبیل مستمری های بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت، بیمه درمان و ....قرار می‌گیرند. لذا اتباع بیگانه نیز مستقلاً و بدون نیاز به داشتن تابعیت کشوری که در آن سکونت و یا اقامت دارند از این حق برخوردارند و نظام‌های حقوقی داخلی می‌بایست در راستای تعهدات بین‌المللی و حقوق بشری خود بر موانعی که در برابر بهره‌مندی کامل اتباع بیگانه از حق تأمین‌اجتماعی وجود دارد، فایق آیند. روند تضمین حق تأمین‌اجتماعی اتباع بیگانه و حمایت از این حق درکشورهای مختلف با سرعت متفاوتی در حال طی شدن است. در نظام حقوقی داخلی، قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 به عنوان قانون حاکم بر شاغلین مشمول قانون کار، اغلب اتباع بیگانه شاغل در ایران را تحت شمول قرار می دهد لذا بررسی این قانون و مقررات مرتبط با آن می تواند میزان پایبندی به رویکرد حق محور به مقوله تأمین اجتماعی اتباع بیگانه در کشور را تا حدود زیادی تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis and evaluation of the right-based approach to the social security right of foreigners in the Social Security Law

نویسندگان [English]

  • shima talebipour 1
  • seyed mojtaba vaezi 2
1 public law,shiraz university
2 public law, shiraz university
چکیده [English]

The right to social security includes the right to legal protection against social hazards such as old age, illness and disability, unemployment and the death of a guardian, and the loss of sufficient income to live in a manner worthy of human dignity; is. In a right-oriented approach to social security, individuals residing in a country are independent of belonging to a particular territory or geographical area and are members of the state-political system simply because they are human beings; they are covered by social security protections. Therefore, foreign nationals are also independent and do not need to be citizens of the country in which they reside or reside; They have this right, and domestic legal systems must live up to their international obligations and human rights; Overcome barriers to the full enjoyment of foreign nationals' right to social security. The process of guaranteeing the social security right of foreign nationals and protecting this right in the legal system; it is going at different speeds in different countries. Although some progress has been made in the legal system of our country; however, there are still significant legal challenges in the field of social security insurance for foreign nationals, which is the subject of the analysis of this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foreign nationals
  • human rights
  • social insurance
  • social security rights
  • social security law
اخوان بهبهانی، علی و ایروان مسعودی اصل، اصول و مبانی بیمه‌های اجتماعی، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1397
اردبیلی، یوسف، بازنشستگی؛ شناخت مسائل و مشکلات بازنشستگان و طریق مشاوره با آنان، تهران: کویر، 1379.
استوار سنگری، کورش، حقوق تأمین اجتماعی، تهران: میزان، 1395.
پناهی، بهرام، اصول و مبانی نظام تأمین اجتماعی، تهران: سوره، 1376.
پیترز، دنی، تأمین اجتماعی، مقدمه‌ای بر اصول اساسی، ترجمه: فراز فیروزمندی و سمیره احمدی، تهران: شهر دانش، 1388.
رستمی، مرتضی، الگوی حقوقی شایسته صندوق‌های بازنشستگی در نظام تأمین اجتماعی ایران، تهران: میزان، 1397.
سپالودا کارمونا، مگدالنا و کارلی نایست، رویکرد حقوق بشری به حمایت اجتماعی، ترجمه: محسن آرامش‌پور و مریم ابراهیمی، تهران: مؤسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، 1398.
سودرستن، بو، جهانی شدن و دولت رفاه، ترجمه: هرمز همایون‌پور، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1384.
عراقی سید عزت‌الله و همکاران، درآمدی بر حقوق تأمین اجتماعی (نقد قانون تأمین‌ اجتماعی بر اساس مطالعه تطبیقی)، تهران: چاپ و صحافی سیمین، 1386.
مریدی، سیاوش، فرهنگ بیمه­های اجتماعی، تهران: نشر پژوهش فرزان روز و مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1378.
مشیری تبریزی، حسین و علی ماهر،اداره امور تأمین اجتماعی، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1386.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (جلد ۱۹)، تهران: صدرا، ۱۳۷۸.
منتظری، حسین‌علی، رساله حقوق، تهران: سرابی، چاپ چهارم، ۱۳۸۵.
موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت، تهران: کارنامه، ۱۳۸۹.
نعیمی، عمران و حمیدرضا پرتو، حقوق تأمین‌ اجتماعی با تأکید بر حوزه بیمه‌ای، تهران: سمت،
نیلی، مسعود و موسی غنی‌نژاد، اقتصاد و عدالت اجتماعی، تهران: نی، 1386.
چربگو، یونس، «تبیین مفهوم حق رفاه و تأمین اجتماعی»، فصل‌نامه داخلی قوانین و مقررات تأمین اجتماعی، 1386، سال سوم، شماره 7، صص 35-46.
حبیبی مجنده، محمد، «مبانی فلسفی حقوق بشر»، نامه مفید، تابستان 1379، دوره ششم، شماره2 (پیاپی 22)، صص 93-124.
سلطانی، ناصر، «حقوق اجتماعی یا حقوق شهروندی؟ نمونه‌ای از آشفتگی مفاهیم در نظام حقوقی ایران»، مجلس و راهبرد، تابستان 1385، شماره 51، صص 101-118.
شهبازی‌نیا، مرتضی، «حق برخورداری از تأمین اجتماعی؛ ویژگی‌ها و محتوا و اصول کلی حاکم بر آن»، فصل‌نامه تأمین اجتماعی، آذر 1386، دوره نهم، شماره 3، شماره پیاپی 30، صص 39-64.
صالحی امیری، رضا و زهرا رضایی، «بررسی مفهومی عدالت اجتماعی»، پژوهش‌نامه مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تابستان 1387، شماره 26.
فلاح‌زاده، علی‌محمد، «نسبت حقوق شهروندی و حقوق بشر»، مجله حقوقی دادگستری، بهار 1386، شماره 5، صص 47-64.
فلسفی، هدایت‌الله، «حق،صلح و منزلت انسانی؛ تأملاتی در مفاهیم قاعده حقوقی، ارزش اخلاقی و بشریت»، مجله حقوقی، 1380- 1381، شماره 26-27، صص 5-130.
فیض‌زاده، علی و سعید مدنی، «تأمین اجتماعی و رفاه اجتماعی»، تأمین اجتماعی، زمستان 1379، شماره 7، صص 209-232.
قاری سید فاطمی، سید محمد، «مبانی توجیهی اخلاقی حقوق بشر معاصر»، مجله تحقیقات حقوقی، آذر 1381، دوره شانزدهم، شماره 35 و 36، صص 111-192.
قربان‌نیا، ناصر، «عدالت و حقوق»، فصل‌نامه بازتاب اندیشه، 1381، شماره 24، صص 35-61.
محسنی، محمدسالم، «نقد و بررسی ویژگی‌های حقوق بشر»، مجموعه مقالات سومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی (جلد ششم)، تهران: آفتاب توسعه، 1384، صص 431-457.
هاشمی، سید محمد، «تأمین اجتماعی در حقوق بشر و حقوق اساسی،دیدگاههایی در حقوق تأمین اجتماعی»، مجموعه مقالات همایش تبیین جایگاه حقوق تأمین اجتماعی، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1383.
صادق‌پور واجاری، معصومه، «حق رفاه و تأمین اجتماعی به عنوان یکی از شاخص‌های حقوق بشر و پی‌آمدهای آن در زندگی مردم»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان،
عصمتی، زینب، «برابری در حقوق تأمین‌ اجتماعی ایران: مبانی، آثار و راهکارها»، پایان‌نامه دکتری حقوق عمومی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، 1393.
کتابی رودی، احمد، «مطالعه تطبیقی جامعیت و فراگیری نظام تأمین اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران و انگلستان»، رساله دکتری حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1397.
Bauböck, R., Migration and citizenship: legal status, rights and political participation. Amsterdam University Press, 2006.
Jones, P. & Rights, Macmillan, International Higher Education, 1994.
Mahoney, K. E. & Mahoney, P., Human rights in the twenty-first century (eds.), Dordrecht, Kluwer, 1993.
Riedel, E., The human right to social security: Some challenges, In Social Security as a Human Right, Springer, Berlin, Heidelberg, 2007.
 1- Carney, T., “Neoliberal welfare reform and ‘rights’ compliance under Australian social security law”, Australian Journal of Human Rights, 2006 Dec. 1, 12 (1), pp.223-53.
2- Gerad, D., “Human Rights and Citizenship”, in: Robertson R. Globalization: Social theory and global culture, Sage, 1992 Jul 27, pp. 384-388.
3-Kulke, U., “The present and future role of ILO standards in realizing the right to social security”, International Social Security Review, 2007 Apr., 60 (2‐3), 119-41.
4- Scheinin, M., “The right to social security”, In: Economic, Social and Cultural Rights, 2001 Jan 1, pp. 211-221.