تحلیل جایگاه دولت رفاه ایران در پارادایم‌های رفاهی با تاکید بر موازین حقوقی و گزارش لگاتوم 2021 (از نظریه تا عمل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ، گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، دانشگاه علامه طباطبایی ، تهران ، ایران

2 استاد ،گروه حقوق جزا و جرم شناسی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران ، ایران

3 دانشیار ،گروه اجتماعی دانشکده منابع سازمانی دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران ، ایران

10.22034/mral.2022.559256.1350

چکیده

رژیم‌های رفاهی بیانگر مجموعه سیاست‌ها و برنامه‌های رفاهی یک کشور در حوزه نظر و عمل می‌باشند که ساختار رفاهی یک کشور را شکل می‌دهند و به جهت اهداف بسیار مهم رفاه از جمله سعادت و بهروزی شهروندان، توسعه جامعه و همچنین آثار بسیار وسیعی که فقدان مولفه‌های رفاه در جوامع دارند (مانند آسیب‌ها، انحرافات و جرایم)، مورد توجه سیاست‌گذاران اجتماعی و جنایی قرار گرفته است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی ضمن شناخت رژیم‌ها و مدل‌های رفاهی به عنوان مبانی نظری، ساختار رفاهی کشور بر مبنای اسناد بالادستی به عنوان نظریه و دیدگاه حقوقی و همچنین وضعیت رفاهی کشور در عرصه بین‌المللی به عنوان عمل و کارکرد رفاهی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، از یک سو قوانین بنیادین در ایران، علیرغم شدت و ضعف در برنامه‌های رفاهی، حاکی از دیدگاهی نسبتاً فراگیر و تمایل به اجرای نظام دولت رفاه از نوع سوسیال دموکرات است و از سوی دیگر، وضعیت شاخص‌های رفاهی در گزارش لگاتوم، بیانگر وضعیت بسیار نامطلوب رفاه در کشور و جایگاه نامناسب ایران در عرصه بین‌المللی و حتی منطقه‌ای می‌باشد. همچنین مقایسه وضعیت شاخص‌های رفاهی در گزارش لگاتوم نشان می‌دهد که ایران از نظر نظام رفاهی، در کنار کشورهای تامین غیررسمی از نوع کمتر کارآمد قرار دارد. از این رو میان آنچه که در نظریه به عنوان سیاست‌های رفاهی ناشی از قوانین مبنایی معرفی شده با عمل که حاصل وضعیت فعلی رفاه در کشور است، فاصله بسیار زیادی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the position of Iran's welfare state in welfare paradigms with an emphasis on legal standards and Legatum Report 2021 (from theory to practice)

نویسندگان [English]

  • alireza bavandpour 1
  • hosein gholami 2
  • davood doagooyan 3
1 Ph.D. Student in criminal law and criminology, lecturer, attorney at law
2 Department of Criminal law and Criminology, Faculty of law and political Sciences Allameh Tabataba'i University
3 Department of social, (social communication), Faculty of Organizational Resources Amin university of police sciences
چکیده [English]

Welfare regimes represent the set of welfare policies and programs of a country in the field of opinion and practice,which form the welfare structure of a country and for the very important goals of welfare,including the happiness and well-being of citizens, the development of society,and also the very wide effects that the lack of welfare components in societies have(such as injuries, deviance and crimes),has been the focus of social and criminal policy makers.In this article, by using the descriptive-analytical method, welfare structure based on upstream documents as a legal theory and perspective, as well as the country's welfare status in the international arena aswelfare practice and function are examined.And it is analyzed.The results of this research show that, on the one hand,the fundamental laws in Iran, despite the intensity and weakness of the welfare programs,indicate a relatively comprehensive view and the desire to implement the welfare state system of the social democratic type, and on the other hand, the state of welfare indicators in Legatum's report shows the very unfavorable state of welfare in the country and Iran's inappropriate position in the international and even regional arena.Also, the comparison of welfare indicators in the Legatum report shows that in terms of the welfare system, Iran is next to the less efficient informal supply countries.Therefore, there is a huge gap between what is introduced in theory as the welfare policies resulting from the basic laws and the practice that is the result of the current state of welfare in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • upstream documents
  • welfare state
  • welfare regimes
  • Legatum report
  • social democratic system
آراسته خو، محمد، تامین اجتماعی و رفاه اجتماعی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1385.
امامی، محمد، استوار سنگری، کورورش، حقوق اداری، ج 1، چاپ 12، تهران، میزان، 1389.
الکاک، پیت و مارگارت می و کارن راولینگسون، سیاست‌گذاری اجتماعی(جلد 1)، ترجمه علی‌اکبر تاج مزینانی و محسن قاسمی، تهران: دانشگاه امام صادق، 1391.
بولونی، جولیانو، دولت رفاه در اروپا، ترجمه هرمز همایون پور، موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی، تهران.
دین، هارتلی، سیاست‌گذاری اجتماعی، ترجمه عبدالله بیچرانلو، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389.
زاهدی اصل، محمد، مبانی رفاه اجتماعی، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، 1388.
غفاری، غلامرضا و رضا امیدی، کیفیت زندگی، شاخص توسعه اجتماعی، تهران: شیرازه، 1388.
میجلی، جیمز، رفاه اجتماعی در جهان، ترجمه محمدتقی جغتایی، تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، 1378.
مدنی، سعید، به سوی نظام جامع  رفاه و تامین اجتماعی، چاپ اول، تامین اجتماعی، 1387.
موسی­زاده،  رضا، حقوق اداری، نشر میزان، 1387.
نهادهای اقتصادی اسلام، ترجمه  غلامرضا بیات و فخرالدین  شوشتری، تهران، بدر، 1358.
هزارجریبی، جعفر و رضا صفری شالی، آناتومی رفاه اجتماعی، تهران: جامعه و فرهنگ، 1391.
مقالهها
امیری، جغفرتاش، گونه شناسی نظام رفاهی جمهوری اسلامی ایران؛ بر اساس مدل سه دولت رفاه گوستا اندرسون، سیاست نامه علم و فناوری، دوره 5، شماره 1، 1394.
ابراهیمی، مهدی، نگاهی به پژوهش‌های رفاه اجتماعی در ایران؛ با تمرکز بر مقالات علمی پژوهشی در دوره زمانی ۹۳-۱۳۸۰، فصلنامه تامین اجتماعی، دوره سیزدهم، شمار۴۶. 1394.
پتفت، آرین، مومنی راد، احمد، سیر تحول و نحوه دخالت دولت در اقتصاد از منظر حقوق عمومی از دولت رفاه تا دولت فراتنظیمی، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هفدهم، شماره 47، 1396.
تاج مزینانی، علی‌اکبر، گونه شناسی نظام‌های رفاهی در جهان، فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه، دوره سوم، شماره ۶. 1390.
جعفری صمیمی،  احمد و همکاران، بررسی تطبیقی اقتصاد بخش عمومی در الگوی اقتصادی قانون اساسی جمهوری  اسلامی ایران و دولت­های رفاه،  فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال 16، شماره 1، 1398.
جعفری صمیمی، احمد و حسن زرین اقبال و محمدرضا زیبایی و کاوه درخشانی درآبی، بررسی تطبیقی اقتصاد بخش عمومی در الگوی اقتصادی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و دولت‌های رفاه، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال شانزدهم، شماره ۱. 1395.
جغتایی، فائزه و میرطاهر موسوی و محمدجواد زاهدی، ابعاد و مولفه‌های توسعه اجتماعی در برنامه‌های توسعه، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال شانزدهم، شماره ۶۳. 1395.
حبیب نژاد، احمد و مرضیه سلمانی سیبنی، نسبت سنجی نظریه دولت رفاه و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در حوزه فقرزدایی، فصلنامه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، سال دوم، شماره پنجم. 1399.
دادگر، یدالله و جعفر شفیعی سردشت و علی تازیکی نژاد، مقایسه اجمالی رژیم‌های رفاهی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره ۳۶. 1389.
رفیعی، حسن، دیدمان‌های رفاه اجتماعی، فصلنامه تامین اجتماعی، سال دوم، شماره ۵. 1379.
زاهدی مازندرانی، محمدجواد، ظهور و افول دولت رفاه، فصلنامه تامین اجتماعی، سال دوم، شماره ۶. 1379.
سیدبافری، سید کاظم، اصلاح الگوی مصرف از منظر سیاسی، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
سلیمی فر، مصطفی و آزاده داودی و ادیب عربی، بررسی تاثیر ترکیب بودجه‌ای دولت بر شاخص‌های رفاه در ایران، مجله راهبردی اقتصادی، سال چهارم، شماره ۱۲. 1394.
طاهری، سعید و مریم حسین زاده، تحلیل وضعیت رفاه در ایران بر اساس شاخص استاندارد جهانی، مجله بررسی‌های آمار رسمی ایران، سال سی‌ام، شماره ۱. 1398.
عربی، سیدهادی‌، بررسی نظریه‌های رفاه و بهروزی، دو فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای اقتصادی، سال هشتم، شماره ۱۵. 1390.
عرشی، ملیحه و مریم شریفیان ثانی و مرضیه تکفلی، سیاست‌های فراگیر رفاه خانواده در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هجدهم، شماره ۷۰. 1397.
فراهانی فرد، سعید، کارکرد اقتصادی دین اسلام،  قبات، شماره 56، 1389.
قاسمی، وحید و زهرا طاهری و مرضیه مهربانی، تبیین رفاه اجتماعی و تاثیر آن بر احساس امنیت (مطالعه موردی شهر اصفهان)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره پنجم، شماره ۱۷. 1392.
کریمی، زهرا، بررسی نقش قوه قضاییه در پیشبرد سیاست­های دولت رفاه در اروپا، زیر نظر دکتر سعید عطار، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1397.
کرمی، محمدحسین، فردگرایی به مثابه مطلوبیت‌های افراد در تابع رفاه اجتماعی از منظر اسلام و لیبرالیسم، دو فصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، سال یازدهم، شماره ۲۱. 1393.
موسایی، میثم، شیرعلی، اسماعیل، تحلیل اندیشه­های اقتصادی-اجتماعی شهید صدر، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 14، 1395.
مردوخ روحانی، احسان، بررسی الگوهای رفاهی در ایران و جهان، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره چهارم، ویژه نامه. 1391.
مردیها، مرتضی، دولت رفاه و دوگانه‌ی سوسیال دموکراسی- لیبرال دموکراسی، فصلنامه دولت پژوهی، سال ششم، شماره ۲۱. 1399.
ملکی، امیر و مراد برادران، تحلیل وضعیت رفاه ذهنی در نظام‌های رفاهی با تاکید بر ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال پانزدهم، شماره ۵۸. 1394.
موسوی ثمرین، سعید، معرفی مفهوم رفاه، جستارهای مبین، سال دوم، شماره ۲۹. 1393.
میرمحمدی، سید سعید، بررسی نظام دولت رفاه، نخستین کنگره بین المللی حقوق ایران، 1394.
نعیمایی، بنیامین و علی شکوری، چالش‌های اجرایی نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی ایران دهه۹۰، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال شانزدهم، شماره ۶۳. 1395.
وصالی، سعید و رضا صفری شالی و مجتبی معیری، قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی (بررسی مسائل و مشکلات موجود در تدوین، تصویب و اجرا)، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال اول، شماره ۳. 1394.
هزارجریبی، جعفر و رضا صفری شالی، رفاه اجتماعی و عوامل موثر بر آن مطالعه موردی شهر تهران، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره ۵. 1390.
ابراهیمی، حسین، مبانی فقهی و حقوقی رفاه اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قرآن و حدیث، 1395.
عسگری، بهادر، بررسی برنامه‌های رفاه و تامین اجتماعی در سه دهه گذشته از منظر کارشناسان برنامه‌ریزی اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی رفاه اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1390.
معینیان، امین، بررسی تطبیقی و تحلیل شاخص کامیابی و رفاه کشورها در سال ۲۰۱۶ بر اساس متدولوژی موسسه لگاتوم، دانشگاه تهران، 1395.
Baldock, J. Maning, N. Vickerstaff, S. Social Policy, Oxford, Oxford University, 2007.
Dean, H. "Discursive Repertoires and The Negotiation of well-Being: Reflections on the Wed Frameworks", 2003.
Jun Choi, y. "Coming to a Standstill? A new theoretical idea of East Asian Welfare Regimes", Department of Social Policy and Social work, Barnett House, at: www.spi.ox.ac.uk. 2007.
Lewis-Epstein, N. Kaplan, A. Distributive Justice and attitudes toward the Welfare State, Social Justice Research, vol.16, no.1. 2003
Nkurunziza, E. Raked, c. Urban Families under Pressure: Conceptual and Methodological Issues in the Study of Poverty, HIV/AIDS and Live hood Strategies, 2005,
Sicker, P. Targeting Residual Welfare and Related Concept: Modes of Operation in Public Policy,  Public Administration, vol.83.2005.
Wood, G. Gough, I. A Comparative welfare Regime Approach to Global social policy, World Development, vol.34.2006
Yu, K. M. "Strategies  for Strengthening the Entry and Exist System of the Residual Welfare Model", The Hong Kong Journal of Social Work, vol.45, no.1,2. 2011
http://www.iribnews.ir/fa/amp/news/1185634