واکاوی مفهوم صلاحیت تفسیری قاضی در حقوق عمومی به مثابه صلاحیت مقام عمومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تخصصی حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی/ قاضی دیوان عدالت اداری / مدرس دانشگاه شاهد، تهران، ایران

2 دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران/ مدرس دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

در صحبت از تفسیر قانون توسط دادرَسان، به ضرورت تفسیر، مبانی و اَشکال آن فراوان پرداخته شده است. هدف این نوشتار اما پرداختن به مفهوم صلاحیت تفسیری قاضی به مثابه صلاحیت اعطا شده به یک مقام برخوردار از اختیارات حاکمیتی است. بنابرین مساله اصلی نوشتار چیستی این صلاحیت و تعیین خواستگاه و جایگاه آن در بین اشکال صلاحیت مقامات عمومی به‌عنوان «صلاحیت» و «اختیار» یک کارگزار عمومی است. اینکه این صلاحیت در کدام یک از اَشکال صلاحیت تقنینی یا اجرایی جای می‌گیرد منشاء نظرات فراوانی بوده است که در این مقاله تلاش شده تا از رهگذر مطالعه این نظرات و نیز قوانین و آرای موجود پاسخی در خور به پرسش پژوهش داده شود. در میان دو شکل اصلی اعمال حاکمیت تفسیر قضایی را نمی‌توان تقنین پسینی دانست چه آنکه نسبی و محدود بودن آثار تفسیر قضایی به اصحاب دعوی وصف عام الشمولی را از قاعده قضایی سلب می‌کند و نیز قبح عقاب بلابیان، نقض تفکیک قوا و سپردن تقنین به یک نقام انتصابی مانع از پذیرش چنین دیدگاهی می‌گردد اگر کارویژه دادرسی را همان اِعمال یا اجرای قوانین بدانیم تفسیر جزء جدایی ناپذیر اجرای قانون است که زمینه اجرای واقعی آن را فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study of the concept of interpretive competence of a judge in the public law system as the competence of a public official

نویسندگان [English]

  • mohammad hasanvand 1
  • marzieh salmani 2
  • Mahdi Hasanvand 3
1 PhD in Public Law, Lecturer of Shahed University, Judge of Administrative Justice Court, Tehran, Iran
2 PhD in Public Law & Lecturer of University of Science and Culture, Tehran, Iran.
3 M.A Student in Public Law at Allameh Tabatabaee uiniversity, Tehran, Iran
چکیده [English]

The interpretive competence of judges has always been a point of conflict. Its advocates regard it as an essential and efficient institution contributing to dynamism of laws, which can bring the laws closer to political and legal requirements in keeping with social change. Its critics, however, reject it claiming it can undermine the rule of law, increase the danger of abuse and corruption, and infringe upon basic rights. Regardless of these criticisms, interpretation of law is an inseparable part of legal resources, procedure, and adaption of laws to actual claims. Therefore, the concern and focus of legal discussions must be on how to supervise and control this legal institution, rather than reject it. In the first step, it must be ensured that principles of accountability and rule of law are observed, and then a balance must be struck between the interpretation made by judges and the spirit of law, legal principles, and human and citizenship rights. The realization of this aspiration is subject to a two-stage solution. Stage one: familiarity with the special, fluid nature of judicial affairs, and admission of its fundamental difference from execution of laws by law enforcement institutions. Stage two: recognition of interpretive competence as a special legal institution, and envision of control, priori, and posteriori mechanisms based on recently developed methods of supervision in administrative law, such as soft law and network supervision. In and of itself,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretive competence
  • judge
  • legislative competence
  • executive competence
  • discretionary competence
1. امامی، محمد و کوروش استوار سنگری، حقوق اداری، نشر میزان، 1391 .

2. بابایی، مهرعلی، تفسیر، اصول و مبانی آن در حقوق عمومی، حقوق خصوصی، 1388 .

3. جعفری تبار، حسن، مبانی فلسفی تفسیر حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1383 .

4. جعفری تبار، حسن، دیو در شیشه، چ 1، نشر ح قگزاران، 1395 .

5. رنه داوید، نظا مهای بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه حسین صفایی، محمد آشوری و عزت الله
عراقی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1389 .

6. کاتوزیان، ناصر، شیوه تجربی تحقیق در حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385

7. کلی، جان ، تاریخ مختصر تئوری حقوق در غرب، ترجمۀ محمد راسخ، تهران: انتشارات طرح
نو. 1388

8. گرجی ازندریانی، عل یاکبر، مبانی حقوق عمومی، نشر جنگل، 1391 .

9. منتسکیو، روح القوانین، ترجمه مهتدی، نشر امیرکبیر، 1370 .

10 . هارت، هربرت لیونل آدولفونس، مفهوم قانون، ترجمه محمد راسخ، تهران، نشر نی، چاپ اول،
1390.

11 . یاوری، اسدالله و مهدی مرادی برلیان و پرهام مهرآرام، اصول و معیارهای تفسیر قضایی در حقوق
عمومی، تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه. 1396 .

1. بابا زاده وحید و اسدالله یاوری، مفهوم صلاحیت گزینشی در آرای دیوان عدالت اداری، فصلنامه
تحقیقات حقوق تطبیقی ایران، شماره 25 ، زمستان 1393 .

2. خلیلی، محسن، مقایسه مساله تفسیر در دو قانون اساسی مشروطیت و قانون اساسی جمهوری
اسامی، پژوهشنامه متین، پاییز و زمستان 1387 .

3. وکیلیان، حسن، جایگاه رویه قضایی و قانون به عنوان منابع حقوق در دکترین حقوقی، دوره 19 ،
شماره 58 ، بهار 1397 .

1. امیراقدم، ریما، جایگاه رویه قضایی در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی نظا مهای حقوقی فرانسه و
مصر، پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسامی، 1395 .
 
1. Barak, Aharon, (2008), The Judge in a Democracy, Princeton, Princeton University, 2008

2. Perelman, Chaim, Logique Juridique, Nouvelle Rhethorique, Dalloz, 2nd.; Paris, 1978

3. Hart, H.L.A, The Concept of law, Oxford, First Published, 1961

4. Fix-Fierroo, Hector,, Courts, Justice and Efficiency, Oxford, Hart Publishing,2003

5. Siltala, Raimo, , A Theory of Precedent, Oxford, Hart Publishin,2000
دوره 2، شماره 2
سال دوم ، شماره دوم، بهار 1399
خرداد 1399
صفحه 117-134
  • تاریخ دریافت: 28 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 31 خرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 09 تیر 1399