شرایطِ استثنایی و استثنایِ حاکمیت قانون (مورد پژوهشی رویکرد خبرگان قانون اساسی به وضعیت‌های اضطراری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشکده حقوق دانشگاه قم

2 کارشناس ارشد حقوق دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه قم،قم، ایران

چکیده

ایده حاکمیت قانون رکن رکین حقوق عمومی در پهنه حقوق اساسی و حقوق اداری گسترده شده و کاربرد خود را دارد. این ایده افزون بر مولفه‌های شکلی و ماهوی که دارد، به معنای قانونی بودن کلیه تصمیمات و اختیارات مقامات اداری و سیاسی است. لکن یکی از استثناهای حاکمیت قانون شرایط استثنایی است که در مواقع خاص بحرانی، اعمال قانون با تعلیق و تزلزل روبرو می‌شود و از کیفیت اجرایی در شرایط نرمال برخوردار نیست. پرسش اساسی در مقاله حاضر این است که خبرگان قانون اساسی در مقطع تعلیقی و اضطراری خاص 1358 چه دیدگاه‌ها و برداشت‌هایی از شرایط استثنایی داشته‌اند؟ مقننان اساسی اصول نهم، شصت‌وهشتم، هفتادوهشتم و هفتادونهم را با محتوای شرایط استثنایی تصویب نمودند. نویسندگان با روشی توصیفی-تحلیلی بدین نتیجه رسیده‌اند که گرچه قرائت‌هایی موسع و با مواضع تحدید حقوق و آزادی‌های بشری در مجلس موسسان وجود داشت، لکن نگرش نهایی و اکثریتی خبرگان قانون اساسی پذیرش شرایط استثنایی در مواقع مختلف با رویکردی معقول و منضبط بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exceptional conditions and exceptions to the rule of law (Case study of the approach of constitutional experts to emergency situations)

نویسندگان [English]

  • Ali mashhadi 1
  • Ali Daraee 2
  • sedigheh gharloghi 3
1 Associate Professor, Department of Public Law, Faculty of Law, Qom University
2 M.A.. in Law, Tabriz University, Tabriz, Iran
3 PhD Student, Public Law, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

The idea of the rule of law is a cornerstone of public law in the field of constitutional law and administrative law and has its application. This idea, in addition to its formal and substantive components, means the legitimacy of all decisions and powers of administrative and political officials. However, one of the exceptions to the rule of law is the exceptional circumstances in which, in certain critical situations, the application of the law is suspended and shaken and does not have the quality of implementation under normal circumstances. The main question in the present article is what are the views and perceptions of the exceptional conditions of the constitutional experts in the special period of suspension and emergency of 1979? The Basic Laws adopted the Ninth, Sixty-eighth, Seventy-eighth and Seventy-ninth Principles with the content of exceptional conditions. The authors have come to a descriptive-analytical conclusion that although there were wide-ranging readings with positions of restriction of human rights and freedoms in the Constituent Assembly, the final and majority attitude of constitutional experts is to accept exceptional conditions at different times with a reasonable approach. And he was disciplined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exceptions to the rule of law
  • basic principles of administrative law
  • emergencies
  • constitutional experts
-1 قاضی، ابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، دوازدهم، تهران، میزان، 1383 .

-2 صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسامی ایران،
اول، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، جلد اول،
دوم و سوم، 1364 .

-3 راسخ، محمد، حق و مصلحت، چاپ دوم، جلد دوم، تهران، نی، 1393 .

-4 زولر، الیزابت، درآمدی بر حقوق عمومی، سید مجتبی واعظی، چاپ دوم، تهران،
جاودانه، 1391 .

-5 گرجی ازندریانی، علی اکبر، در تکاپوی حقوق اساسی، چاپ دوم، تهران، جنگل، 1388 .

-6 مرکز مالمیری، احمد، حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداش تها، چاپ دوم، تهران،
مرکز پژوه شهای مجلس شورای اسامی، 1394 .

-7 مؤتمنی طباطبایی، منوچهر، حقوق اداری، چاپ هفدهم، تهران: سمت، 1390 .

-8 مؤتمنی طباطبایی، منوچهر، حقوق اداری تطبیقی، چاپ پنجم، تهران، سمت، 1394 .

-9 ویبر، فرانک، دموکراسی غیرانتخابی و تفکیک قوای جدید، عل یاکبر گرجی ازندریانی و
همکاران، جاپ اول، تهران، خرسندی، 1394 .
-10 ویژه، محمدرضا، مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، چاپ اول، تهران، جنگل، 1390 .

-11 هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسامی ایران، چاپ نوزدهم، جلد دوم،
تهران، میزان، 1386 .

-12 هداوند، مهدی، حقوق اداری تطبیقی، جلد اول، چاپ دوم، تهران، سمت، 1391 .

-13 اصلانی، فیروز و کاظمینی، سید محمدحسین، مفهوم حاکمیت قانون و برداشت از آن با
تأکید بر قانون اساسی ج.ا.ا، مطالعات انقاب اسامی، پاییز 1390 ، شماره 26 ، صص 294 - 263 .

-14 امیرارجمند، اردشیر و زرگوش، مشتاق، نظریه اضطراری حقوق اداری «تصمیم گیری ،
اجرا و نظارت »، تحقیقات حقوقی، بهاروتابستان 1387 ، شماره 139 ، صص 30 - 9.

-15 قربان نیا، ناصر، تعلیق اجرای حقوق بشر در شرایط اضطراری، حقوق اسامی، پاییز
، شماره 12 ، صص 37 - 62 .

-16 حبیب نژاد، سید احمد، شرایط اعمال تحدید حقوق و آزادی ها با تأکید بر تحدید
به نام نظم عمومی، حقوق تطبیقی، بهاروتابستان 1395 ، شماره 1 )پیاپی 105 (، صص 78 - 53 .
-17 حسینی بهشتی، علیرضا و ملکی، ساناز، منطق استثنا در فلسفه سیاسی کارل اشمیت،
جستارهای فلسفی، پاییزوزمستان 1393 ، شماره 26 ، صص 102 - 65 .

-18 محبی، داوود و کرمی حامد، ماهی تشناسی الگوهای پاسخ به وضعی تهای اضطراری
با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسامی ایران، آفاق امنیت، پاییز 1395 ، شماره 32 ، صص
.66-98

-19 نج فزاده، رضا، زیست قدرت در اندیشه سیاسیِ فوکو، آگامبن، و نگری: از جامعه
انضباطی تا جامعه کنترلی جهانی، جستارهای سیاسی معاصر، زمستان 1393 ، شماره 4
)پیاپی 14 (، صص 172 - 149 .

-20 هاشمی، سید محمد، حمایتها و تضمینات حقوق بشر در حقوق داخلی و نظام بین
المللی، تحقیقات حقوقی، پاییزوزمستان 1382 ، شماره 38 ، صص 81 - 15 .

-21 هریسی نژاد، کمال الدین و سلیمانی دینانی، مائده، تعلیق حقوق و آزاد یها در قانون
اساسی جمهوری اسامی ایران در پرتو اسناد حقوق بشری، حقوق اسامی، پاییز 1395 ،
شماره 50 ، صفحه 37 - 60 .

-22 یوسف زاده، محمد و ملکوتی هشجین، حسین ، واکاوی اختیارات ویژه مقام عالی
حکومتی در وضعیت اضطراری؛ نگاهی بر اندیشه کارل اشمیت و نظام حقوق اساسی جمهوری
اسامی ایران، حقوق اساسی، بهاروتابستان 1397 ، شماره 29 ، صفحه 91 - 119 .

23-Dragu, Tiberiu, and Mattias Polborn. «The administrative foundation of the rule of law.»
.The Journal of Politics 75, no. 4 (2013): 1038-1050