جایگاه قواعد حقوق عمومی و خصوصی در تحلیل ماهیت تملک اراضی و آثار ناشی از آن در رویه قضایی انگلیس و ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ذکترا، حقوق خصوصی. دانشکده حقوق. دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران

2 دانشیار حقوق خصوصی. دانشکده حقوق. دانشگاه تربیت مدرس. تهران.ایران

چکیده

تحلیل ماهیت وقایعی که در عالم حقوق منشا اثر است بخشی از تحلیل‌های حقوقی را به خود اختصاص می‌دهد تا شروط و آثار آن مورد شناسایی قرار گیرد. مسئله این است که ماهیت تملک اراضی را باید در چه حوزه‌ای از حقوق مورد تحلیل قرارداد؟ در این نوشتار با رویکردی تحلیلی-تطبیقی در رویه قضایی ایران و انگلیس، این نتیجه حاصل شد که در حقوق انگلیس شناسایی ماهیت تملک در حوزه حقوق خصوصی انجام و نظریات قرارداد قانونی، شبه عقد و فرض بیع در آن مطرح‌شده‌است، در حقوق ایران، عده‌ای گرایش به تحلیل در حوزه حقوق عمومی داشته و ماهیت آن را عمل حاکمیت و عمل حقوقی ( ایقاع و یا قرارداد اداری) دانسته و عده‌ای با تحلیل در حوزه حقوق خصوصی آن را بیع و یا قرارداد خصوصی تلقی نمودند. نتیجه‌گیری نشان می‌دهد تحلیل‌های مطرح شده در حوزه حقوق عمومی، در تبیین آثار، حقوق و تعهدات طرفین دارای نقص است و بنیان حقوق ایران که منبعث از فقه می‌باشد تحلیل بر مبنای عمل حاکمیت منبعث از حقوق فرانسه را پذیرا نیست، به همین جهت تحلیل‌های حوزه حقوق خصوصی با پیروی از چنین بنیانی، علاوه بر حمایت از غرامت صاحب حق، نواقص تبیین حقوق و تعهدات را مرتفع ساخته‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position of Public and Private Law Rules in Analyzing the Nature of Land Acquisition and Its Effects in British and Iranian Judicial Precedent

نویسندگان [English]

  • Amirhossein Alizadeh 1
  • Mohammadbagher Parsapour 2
1 PhD Student, Private Law.Faculty of Law. Tarbiat Modares University. Tehran.Iran
2 Associate Prof., Department of Private law. Faculty of Law. Tarbiat modares University. Tehran.Iran.
چکیده [English]

The analysis of the nature of the events that are the source of the effect in the world of law occupies a part of the legal analysis in order to identify and evaluate the conditions and effects that govern it. In this article, with an analytical-comparative approach in the judicial precedent of Iran and the United Kingdom, the compulsory acquisition of land is examined. In British law, the recognition of the nature of compulsory purchase has been analyzed in the field of private law and theories of ordinary contract, quasi-contract, statute contract and the hypothetical sale have been proposed. In Iranian law, some tend to analyze its nature in the field of public law and express the theory of government act, administrative unilateral act and administrative contract. Yet, some analyze it in the field of private law and considered it as a private sale or contract. The conclusion of the discussion shows that the foundation of Iranian law, which originates from sharia, does not accept the analysis based on act of government, which is derived from French law. So analyzing in the field of private law, following such a foundation, supports the owner's compensation right adequately.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sale
  • contract
  • administrative unilateral act
  • administrative contract
  • government act
انصاری، ولی­الله، کلیات حقوق قراردادهای اداری، تهران: نشر حقوقدان و دانش­نگار، 1392.
جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیه­السلام، چاپ اول، جلد دوم، قم: موسسه دائره­المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم­السلام، 1426 ق.
زرگوش، مشتاق، تملک املاک، شبه تملک­ها و سلب مالکیت از سرمایه­ها توسط دولت، چاپ اول، تهران: نشر میزان، 1391.
شهیدی، مهدی، اصول قراردادها و تعهدات، چاپ سوم، تهران: مجد، 1385.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سمت، 1381.
کاتوزیان، ناصر، حقوق انتقالی، تعارض قوانین در زمان، چاپ پنجم، تهران: نشر دادگستر، 1375.
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، چاپ هفتم، جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، 1385.
لاگلین، مارتین، مبانی حقوق عمومی، ترجمه محمد راسخ، تهران: نشر نی، 1388.
محقق داماد، سید مصطفی، جلیل قنواتی، سید حسن وحدتی شبیری و ابراهیم عبدی­پور فرد، حقوق قراردادها در فقه امامیه، چاپ سوم، جلد دوم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری سمت، 1393.
معاونت حقوقی، پیشگیری و پژوهش دیوان عدالت اداری، مجموعه موضوعی آرای وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در حوزه اقتصادی، اراضی و شهری (1361-1396)، چاپ اول، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه.
موسوى خمینى، روح‌الله، توضیح‌المسائل (محشّى)، چاپ هشتم، جلد اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1424 ق.
وینسنت، اندرو، نظریه­های دولت، ترجمه حسین بشیریه، چاپ چهارم، تهران: نشر نی، 1383.
امامی، محمد، سید مجتبی واعظی و مریم رستمی، تأملی بر استثنائات مسئولیت مدنی دولت در نظام حقوقی ایران، فصلنامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، سال سوم، شماره ششم، 1400، صص 11-34.
بهشتیان، سیدمحسن، روش تملک اراضی و تأمین حقوق مالکانه اشخاص نسبت به املاک واقع در طرح­های عمومی شهرداری، مجله حقوقی عدالت آراء، شماره 6 و 7، 1386-1385، صص 98-121.
توازنی‌زاده، عباس، تأملی بر تأثیر نظریه اعمال حاکمیت و اعمال تصدی بر رژیم حقوقی حاکم بر سازمان‌های دولتی و برنامه‌های اصلاح ساختار نظام اداری ایران، مجلس و پژوهش، شماره 51، 1385، صص 57-100.
جلالی، محمد، محمد حسنوند و ایوب میری، تفکیک صلاحیت دیوان عدالت اداری و دادگاه عمومی در دعاوی مسئولیت مدنی علیه دولت، مجله حقوقی دادگستری، شماره نود و نهم، 1396، صص 85-112.
رضایی­زاده، محمدجواد، ویژگی قراردادهای اداری، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، شماره 2، 1387، صص 135-151.
زارعی، محمدحسین، مسیح بهنیا، تأملی بر امکان اعمال اصل انتظار مشروع در دیوان عدالت اداری، فصلنامه راهبرد، شماره 61، 1390، صص 153-189.
سامانی، احسان، سید حسن وحدتی شبیری، تحلیل فقهی حقوقی مسئولیت مدنی دولت نسبت به اعمال زیان­بار حاکمیتی در قبال شهروندان، فصلنامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، سال سوم، شماره ششم، 1400، صص 85-108.
ضیائی، رضوان، قدرت­الله نوروزی و سید عبادالله جهان­بین، تأملی بر حق مکتسب در پرتو آرای دیوان عدالت اداری، فصلنامه حقوق اداری، شماره 8، 1394، صص 143-162.
عباسی، بیژن، بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی اداره، فصلنامه حقوق اداری، شماره 5، 1393، صص 33-64.
عطریان، فرامرز، وضعیت حقوقی تملک­های دستگاه­های اجرایی پس از انتفای طرح، فصلنامه حقوق اداری، شماره 5، 1393، صص 126-148.
کاشانی، جواد، مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای مسئولیت به طرفیت دولت، دو فصلنامه­ی دیدگاه­های حقوق قضایی، بهار و تابستان  1395، شماره­ی 73 و 74، صص 125-162.
واعظی، مجتبی، معیار عمل حاکمیت در حقوق اداری ایران، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، شماره دوم، 1394، صص 199-220.
هداوند، مهدی، درآمدی بر نظریه عمومی ترمیم­پذیری عمل اداری، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره 54، 1396، صص 197-217.
هداوند، مهدی، فرامرز عطریان، اصل لزوم در ایقاعات اداری، فصلنامه حقوق اداری، شماره 3، 1393، صص 113-147.
دادنامه شماره 1307 مورخ 10/6/1383 شعبه هشتم دیوان عدالت اداری در پرونده کلاسه 682/81.
دادنامه شماره 167-91 شعبه 36 دادگاه عمومی حقوقی تهران.
دادنامه شماره 541 مورخ 7/9/1373 شعبه شانزدهم دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 8909970228600577 مورخ 3/7/1389 شعبه 26 دادگاه عمومی حقوقی (مجتمع قضایی شهید بهشتی).
دادنامه شماره 8909970902800051 مورخ 12/5/1389 شعبه بیست و هشتم دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 9109970221301413 شعبه 13 دادگاه تجدیدنظر استان تهران.
دادنامه شماره 9109970900702026 مورخ 19/10/1391 شعبه هفتم دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 9109970903102721 مورخ 25/10/1391 شعبه 32 دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 9109970903202763 مورخ 29/9/1391 شعبه 32 دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 9209970221500357 مورخ 29/03/1392 شعبه پانزدهم دادگاه تجدیدنظر استان تهران.
دادنامه شماره 9209970221500464 مورخ 22/4/1392 شعبه پانزده دادگاه تجدیدنظر استان تهران.
دادنامه شماره 9209970902900653 مورخ 23/2/1392 شعبه بیست و نهم دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 9209970908100319 مورخ 30/10/92 شعبه بیست و یکم دیوان عالی کشور.
دادنامه شماره 9309970220701128 مورخ 5/11/1393 شعبه هفتم دادگاه تجدیدنظر استان تهران.
دادنامه شماره 9409970901001341 مورخ 11/8/1394 شعبه دهم دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 9509970228600134 مورخ 21/2/1395 شعبه 26 دادگاه عمومی حقوقی تهران (مجتمع شهید بهشتی).
دادنامه شماره 9509971320300018 مورخ 18/1/1395 شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی رودبار.
دادنامه شماره 9509971330300018 مورخ 18/1/1395 شعبه سوم دادگاه حقوقی رودبار.
دادنامه شماره 9609971320200342 مورخ 31/5/1396 شعبه دوم دادگاه عمومی حقوقی رودبار (گیلان).
دادنامه شماره 9609971320300178 مورخ 28/4/1396 شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی رودبار (گیلان).
دادنامه شماره 9709970902804590 مورخ 4/10/1397 در پرونده کلاسه 9609980902802860 شعبه دهم دیوان عدالت اداری.
رأی شماره 294 و 295 و 296 مورخ 11/9/1380 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی شماره 9609972611601172 مورخ 7/11/1369 شعبه 16 دادگاه عمومی حقوقی کرج.
رأی وحدت رویه 107 مورخ 24/5/1377 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 1329 مورخ 14/11/1386 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 173 مورخ 21/5/1380 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 204 مورخ 13/9/1369 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 33‌ مورخ 29/2/75 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 537 مورخ 15/12/1390 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 851 مورخ 11/12/1387 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 93 مورخ 27/3/1380 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی وحدت رویه شماره 9709970905811796 مورخ 6/9/1397 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
 
Martin, E. Oxford Dictionary of Law. 5th ed. London: oxford university press, 2002.
Bradley, A. & K. D. Ewing. Constitutional And Administrative Law, 14th Ed. Pearson Education Limited, 2007.
Cullingworth, B. & Vincent Nadin. Town and Country Planning in the U.K., 14th ed. New York: Routledge, 2006.
Denyer-Green, B. Compulsory Purchase and Compensation, 10th ed. Routledge, 2014.
Dixon, M. Modern Land Law, 5th Ed. Cavendish Publishing Limited, 2005.
Dupuis, G., Marie-José Guédon & Patrice Chrétien. Droit administrative, 10 ͤ édition, Dalloz, 2007.
Freedland, M. The Evolving Approach to the Public/Private Distinction in English Law (The Public Law/Private Law Divide Une entente assez cordiale? La distinction du droit public et du droitprivé: regards français et britanniques), Edited by Mark Freedland and Jean-Bernard Auby, Hart Publishing, 2006.
Lewis, R. Administrative Law for the Construction Industry, 1st published, Macmillan Press Ltd., 1976.
Rousset, M. & Olivier Rousset. Droit administrative, Tome I, Deuxième edition, PRESSES UNIVERSITAIRES DE GRENOBLE, 2004.
Stone, R. The Modern Law of Contract, 5th ed. Cavendish Publishing Limited, 2002.
Barnett, R. & Mary E. Becker. “Beyond Reliance: Promissory Estoppel, Contract Formalities and Misrepresentations.” Hofstra Law Review, Vol. 15, 1987, pp. 443-497.
Corbin, A. “Quasi-Contractual Obligations.” Yale Law Journal, Vol. XXI, No. 7, 1912, pp. 533-554.
Garner, J. “French Administrative Law.” Yale Law Journal, Vol. 33, No. 6, 1924, pp. 597-627.
Johnson, A. “Contracts and the Requirement of Consideration: Positing a Unified Normative Theory of Contracts, Inter Vivos and Testamentary Gift Transfers.” North Dakota Law Review, Vol. 91, No. 3, 2015, pp. 547-610.
Forges, L. & Jean Michel. “LE CONTRÔLE JURIDICTIONNEL DES ACTES UNILATÉRAUX INFRACONSTITUTIONNELS.” Zbornik radova Pravnog fakulteta u Splitu, god. 54, 2017, pp. 35-53.
Mewett, A. “The Theory of Government Contracts.” McGill Law Journal, Vol. 5, No. 4,1959, pp. 222-246.
Minattur, J. “French Administrative Law” Journal of the Indian Law Institute, Vol. 16, No. 3, 1974, pp. 364-376.
Panchaud, M. A. (1962), “La décision administrative, Etude comparative.” Revue internationale de droit compar, Vol. 14, No. 4, 1962, pp. 677-697.
Putz, A., Ariane Deleu & Etienne Montero. “Les quasi-contrats. Dans Obligations: traité théorique et pratique,” Vol. II.4.0-3, Kluwer, Waterloo, 2009, pp 17-84.
Rose-Ackerman, S. & Peter L. Lindseth. “Comparative Administrative Law: Outlining a Field of Study,” Windsor Yearbook of Access to Justice, Vol. 28, No. 2, 2010, pp. 435-449.
Rosenfeld, M. “Rethinking the Boundaries Between Public Law and Private Law for the Twenty First Century: An Introduction,” International Journal of Constitutional Law, Vol. 11, No. 1, 2013, pp. 125-128.
Scottish Law Commission, “Discussion Paper on Compulsory Purchase,” No. 159, 2014.
Waters & ORS v. Welsh Development Agency, [2004] UKHL 19, para. 32. Available at: https://www.casemine.com/judgement/uk/5b46f1fa2c94e0775e7ef438.
Attorney General of Hong Kong v. Humphreys Estate (Queen's Gardens), Ltd [1987] AC 114.
Ayr Harbour Trustees v. Oswald, (1883) 8 AC 623.
Birmingham Corporation v. West Midland Baptist (Trust) Association (Inc.), [1970] AC 874.
Blundell v, R. [1905] 1 KB 516.
Campbell v. Edinburgh and Glasgow Railway Co. (1855) 17 D 613.
Capital Investments Ltd v. Wednesfield Urban District Council [1965] Ch. 774.
Dowty Boulton Ltd v. Wolverhampton Corporation [1973] 2 All ER 491.
Dunlop Pneumatic Tyre Co Ltd v. Selfridge & Co Ltd [1915] AC 79.
Duttons Brewery Ltd v. Leeds City Council, (1980) 42 P & CR 152.
Forth & Clyde Junction Railway Co v. Ewing, (1864) 2M 684.
Grice v. Dudley Corpn, [1957] 2 All ER 673.
Harding v Metropolitan Rly Co (1872) 7 Ch App 154.
IRC v. Gray [1994] STC 360, 372.
Llanelec Precision Engineering Co Ltd v. Neath Port Talbot County Borough Council [2000] EWLands ACQ_81_2000.
Loosemore v. Tiverton & North Devon Rly Co. (1884) 9 App Cas 480.
Mercer v. Liverpool St. Helens and South Lancashire Railway [1903] 1 KB 652.
Munton v. GLC [1976] 1 WLR 649.
Nelungaloo Proprietary Ltd v. The Commonwealth [1948] 75 CLR 495.
O’Reilly v. Mackman [1983] 2 AC 237.
Pollard v. Middlesex County Council (1906) 95 LT 870.
v. City of London Corporation, ex parte Master Governors and Commonalty of the Mystery of the Barbers of London [1996] 2EGLR 128.
Re Lucas and Chesterfield Gas and Water Board, [1909] 1 KB 16.
Rush v. Fife Regional Council [1994] SC 104.
Salvation Army Trustee Company limited v. West Yorkshire MCC (1981) 41 P&CR 179.
Secretary of State for Transport v. Christos & Anor [2003] EWCA Civ 1073.
Spencer v. Commonwealth (1907) 5 CLR 418, 441.
Tiverton Estates Limited v. Wearwell Limited [1975] Ch 146.
v. Essex CC [1998] 3 All ER 111.
Walton v. IRC [1996] STC 68.
Yeoman’s Row Management v. Cobbe [2006] EWCA Cov 1139 (CA).