واگذاری بستر رودخانه از منظر حقوق اموال عمومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دادیار دادسرای عمومی و انقلاب دادسرای تهران، دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی.

2 دکترای حقوق عمومی؛ دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران ، ایران . مدرس دانشگاه؛ قاضی دیوان عدالت اداری

3 معاون دادستان تهران، کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه مفید قم

10.22034/mral.2022.558254.1344

چکیده

رودخانه‌ها به مثابه شریان‌های حیاتی زمین در زمره اموال ملی و عمومی قرار می‌گیرند و عواملی نظیر واگذاری‌های غیراصولی بستر و تصرف حریم و تغییر کاربری آن‌ها اکوسیستم محیط را با خطر جدی مواجه کرده است. در حال حاضر در قوانین عادی بهره‌برداری از بستر رودخانه‌ها به‌صورت کشت موقت درقالب عقد اجاره تجویز شده است و ایجاد اعیانی و هرگونه دخل وتصرف در این اراضی با مجوز وزارت نیرو میسور گردیده است. انتقال مالکیت منافع بستر رودخانه‌ها به اشخاص خصوصی بدون نظارت کافی و مؤثر سازمان‌های مربوطه منشأ معضلات و جرایم متعددی گشته است که قابل‌اغماض نیست. پرسش اصلی در این مقاله عبارت است از اینکه بستر رودخانه چه جایگاهی در نظام حقوق اموال داشته و واگذاری آن در چه قالب حقوقی تجویز گردیده است تا از این طریق آثار کیفری آن مورد تحلیل و مداقه قرار گیرد. این پژوهش با مطالعه منابع کتابخانه‌ای و با بررسی ماهیت رودخانه‌ها در نظام حقوق اموال عمومی بدین نتیجه دست یافته است که بهره‌برداری از بستر رودخانه‌ها به‌عنوان اموال عمومی بایستی ‌به‌صورت استثنایی و با اذن دولت،بدون انتقال منافع آن تحت عقد اجاره، صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Transfer of the riverbed bed from the perspective of public property law

نویسندگان [English]

  • Zahra Mashayekhi 1
  • Mohammad Hasanvand 2
  • Rahim Golzadeh 3
1 PhD student of private law at Shahid Beheshti University.
2 PhD in public law; Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. professor; Judge of the Court of Administrative Justice
3 Master of Criminal Law and Criminology, Mofid University of Qom
چکیده [English]

Rivers, as the vital arteries of the earth, are among the national property and God-given wealth, and factors such as unprincipled handing over of the bed and seizing their privacy and changing their use have seriously threatened the environment's ecosystem. Currently, in the normal laws, exploitation of the river beds is prescribed in the form of temporary cultivation in the form of a lease contract, and the establishment of encroachment and any encroachment on these lands is allowed with the permission of the Ministry of Energy. The transfer of the ownership of riverbed benefits to private individuals without adequate and effective supervision by relevant organizations has become the source of many problems and crimes that cannot be ignored. The main question in this article is what is the position of the river bed in the property rights system and in what legal form is its transfer prescribed so that its criminal effects can be analyzed and studied. By studying the library resources and examining the nature of rivers in the property rights system, this research has reached the conclusion that the exploitation of river beds as national property should be done exceptionally and with the permission of the government, without transferring its benefits under a lease contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transfer of river bed
  • national property
  • change of use
  • illegal possession
  • environmental crimes
بغدادی، محمد بن محمد (شیخ مفید)، المقنعه، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413.
جبعی العاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشی: کلانتر)، قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، 1410.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دانش‌نامه حقوقی (جلد 3)، تهران: گنج دانش، 1380.
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1409.
حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتاب‌خانه عمومی امام امیرالمؤمنین (ع)، چاپ اول، 1403.
حلی، ابن ادریس، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (جلد 1)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410.
دفتر حقوقی وزارت نیرو، مجموعه قوانین و مقررات آب، برق و آب و فاضلاب، تهران: شرکت برق منطقه‌ای تهران، چاپ اول، 1387.
سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم العلویه و الاحکام النبویه فی الفقه الامامی، قم: منشورات الحرمین، چاپ اول، 1404.
سهرابی درخشان،‌ مهدی و همکاران، تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها در نظام حقوقی ایران،‌ تهران: مجد، 1398.
صدر، سید محمدباقر، اقتصاد ما (بررسی‌هایی درباره مکتب اقتصادی اسلام) (جلد 2)، تهران: انتشارات اسلامی، 1357.
طالقانی، سید محمود، اسلام و مالکیت،‌ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1344.
طرابلسی، ابن براج، المهذب (جلد 1)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1406.
عبداللهی، محسن و همکاران، حقوق کیفری محیط زیست: ملاحظات و راهکارها (جلد 1)، تهران: انتشارات روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، 1388.
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، اموال و مالکیت، ‌تهران: میزان، چاپ پنجاه و چهارم، 1400.
کرمی، حامد،‌ حقوق اداری اموال،‌ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1397.
کنعانی،‌ محمدطاهر،‌ تملک اموال عمومی و مباحات،‌ تهران: میزان، چاپ دوم، 1392.
گسن، ریموند، جرم‌شناسی بزه‌کاری اقتصادی، ترجمه: شهرام ابراهیمی، تهران: میزان، چاپ اول، 1389.
محمدی، امید، محشّای قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها،‌ تهران: جنگل، 1400.
منتظری،‌ حسین‌علی، مبانی فقهی حکومت اسلامی (جلد ۷)، تهران: کیهان، 1367.
موسوی خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم، چاپ اول، بی تا.
موسوی خمینی، سید روح‌الله،‌ کتاب البیع (جلد ۲)،‌ قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1421.
مهرپور، حسین، مجموعه نطرات شورای نگهبان، تهران: دادگستر، 1379.
مؤسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) (جلد 1)، قم: مؤسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، 1382.
نجفی الجواهر‌ی، محمدحسن،‌ جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام،‌ ‌بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1362.

2.مقاله

عصمت ساعت‌لو، سید مهدی، سید جعفر عصمت ساعتلو و زیبا جوان، «بررسی اثرات زیست‌محیطی برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه بر اکولوژی رودخانه (مثال موردی: رودخانه نازلو چای ارومیه)»، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب، 1387، پایگاه اینترنتی:
www.civilica.com/paper-WRM03-WRM03-041.html.
کرمی،‌ حامد و سید علی‌رضا میربد،‌ «ولایت دولت بر اموال عمومی از منظر حقوق اداری و فقه امامیه»‌، نشریه حقوق اداری،‌ بهار 1399، شماره 22، صص‌ ۱۹۹- ۲۱۹.
کرمی، حامد،‌ «راهکارهای حقوقی حمایت از اموال عمومی»،‌ فصل‌نامه دانش حقوق عمومی،‌ زمستان 1395، شماره 16، صص ۲۲-۱.
کریمی، عباس و حمیدرضا‌ پرتو، «داوری پذیری اموال مربوط به اموال عمومی و دولتی»،‌ فصل‌نامه پژوهش حقوق،‌ سال چهاردهم،‌ بهار 1391،‌ شماره ۳۶، صص ۱۵۷- ۱۸۴.
کریمی، عباس، «مالکیت دولت نسبت به آب‌های عمومی و اراضی وابسته به آن»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، پاییز 1378، شماره 45، صص 68-59.
میرمحمد صادقی، حسین و اسلام رجب‌علی، «تحلیل جرم زمین‌خواری از منظر حقوق کیفری ایران»، مجله حقوقی دادگستری، 1396، سال هشتاد و یکم، شماره 97، صص 53-77.