تحلیل نظام مجوزدهی کتاب در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت علمی گروه حقوق عمومی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه اسلامی واحد شیراز، ایران

10.22034/mral.2022.556793.1335

چکیده

کتاب وسیله آزادی بیان و نیز ابزاری ضروری برای گردش آزاد افکار و عقاید است. نظارت بر چاپ و انتشار کتاب یا از طریق نظارت پیشینی (نظام مجوزدهی)، و یا از طریق نظام تعقیبی (نظارت بعد از انتشار) انجام می‌گیرد. رویکرد نخست سخت‌گیرانه و مبتنی بر عدم اعتماد به نویسندگان کتاب و ناشران است، در مقابل رویکرد دوم دموکراتیک و آزادمنشانه است. پرسش این است که نظام کنونی مجوزدهی در حوزه کتاب در ایران در مقایسه با معیار آزادی بیان و آزادی اطلاعات با چه کاستی‌های مواجه است؟ این تحقیق به‌شیوه توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است. در اصل 24 قانون اساسی به‌طور ضمنی اصل آزادی چاپ کتاب بدون سانسور و ممیزی قبلی با دو قید «مخل به مبانی اسلام» ویا «حقوق عمومی» نباشد، پذیرفته شده است. در زمینه کتاب، تفضیل محدودیت آزادی بیان به موجب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی تعیین گردیده است. پیشنهاد می‌گردد، نظام مجوزدهی کتاب حذف و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها مرتبط با آزادی بیان در حوزه کتاب به‌موجب قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تعیین گردد. نظارت قضایی بر مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی که در نتیجه آخرین اصلاحات تبصره ماده 19 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1401 حذف گردید، باید بار دیگر برقرارگردد. همچنین به تخلفات ناشران کتاب باید با رعایت اصول یک دادرسی منصفانه رسیدگی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing of book licensing system in Iran

نویسندگان [English]

  • hosein alaee 1
  • zohre panahi 2
1 Assistant Professor and Faculty Member of the Department of Public Law, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
2 PhD candidate in public law, Islamic Azad University, Shiraz Branch, Iran
چکیده [English]

The book is a means of freedom of expression and also an essential tool for the free circulation of thoughts and ideas. Monitoring of book printing and publication is done either through prior supervision (licensing system) or through ex post supervision (post-publication supervision). The first approach is strict and based on lack of trust in book authors and publishers, while the second approach is democratic and free-spirited. The question is, what are the shortcomings of the current book licensing system in Iran compared to the standards of freedom of expression and freedom of information? This research has been done in a descriptive and analytical way. In Article 24 of the Constitution, the principle of freedom to publish books without censorship and prior audit is implicitly accepted with the two stipulations that it does not "harm the principles of Islam" or public rights. freedom of expression has been determined by the Supreme Council of the Cultural Revolution. It is suggested that the book licensing system be removed and restrictions and prohibitions related to freedom of speech in the field of books be determined according to the law approved by the Islamic Parliament.The judicial supervision over the approvals of the Supreme Council of the Cultural Revolution, which was removed as a result of the latest amendments to Article 19 of the Law of the Court of Administrative Justice approved in 1401, should be established again. Also, book publishers' violations should be dealt with in accordance with the principles of a fair trial

کلیدواژه‌ها [English]

  • Book
  • Freedom of Expression
  • Licensing System
  • Article 24 of the Constitution
  • Ministry of Culture and Islamic Guidance
ابریشمی‌راد، محمدامین، شرح مبسوط قانون اساسی: شرح اصل بیست و چهارم قانون اساسی؛ شرحی بر آزادی نشریات و مطبوعات در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، شماره مسلسل 13940085، 1394.
اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مشرو ح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی ایران (جلد 3تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، 1364.
بنیادی نایینی، علی، رضا خانی و کمیل رودی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در یک‌صد سال اخیر (جلد 2)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، چاپ اول، 1389.
خسروی، فریبرز، سانسور: تحلیلی بر سانسور کتاب در دوره پهلوی دوم، تهران: چاپ و نشر نظر، 1378.
صالحی انحصاری، محمدجواد، دادگاه مطبوعات در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران: سمت، چاپ بیست و پنجم، 1395.
قاری سید فاطمی، سید محمد، حقوق بشر معاصر: درآمدی بر مباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع (جلد 1)، تهران: شهر دانش، چاپ دوم، 1398.
قاضی، ابوالفضل، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: سمت، 1395.
کاتوزیان، ناصر، آزادی اندیشه و بیان، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول، 1382.
معتمدنژاد، محمدکاظم، حقوق مطبوعات، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها، 1387 .
موسوی خمینی ، سید روح‌الله، صحیفه امام (جلد 19)، تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)، 1389.
هاشمی، سید محمد، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی. تهران: میزان، 1400.
انصاری، باقر «مفهوم، مبانی و لوازم آزادی اطلاعات»، نامه مفید، 1386، شماره 61.
آگاه، وحید، «امکان‌سنجی افاده نظام صدور مجوز آثار هنری از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصل‌نامه تحقیقات حقوقی، 1395، شماره 77.
آگاه، وحید، «کاوشی در حقوق اداری نظام صدور مجوز هنرهای نمایشی در ایران»، فصل‌نامه حقوق اداری، 1397، سال ششم، شماره 16.
الهام، غلام‌حسین و میرمحمدی میبدی، سید مصطفی، «بررسی تداخل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با مصوبات مجلس شورای اسلامی، دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، 1391، سال چهاردهم، شماره 1 (پیاپی 37).
Banned Books: Reasons for Banning Books, available at:www.libguides.butler.edu. (last access 2019-04-17).
Chapman, Roger and Ciment, James, Culture Wars in America : an Encyclopedia of Issues, Viewpoints, and Voices, Chapman, Roger, 1960-, Ciment, James (Second ed.). New York: Armonk, 2014.
Gottlieb, Stephen S., The Right To Read: Censorship in the School Library, ERIC Digest, available at:ericdigests.org. (last access 2019-04-15).
McLintock, A. H. (ed.), Encyclopedia of New Zealand, Vols. 1‑3, Wellington, 1966, available on‑line within: teara.govt.nz
TeAra: the Encyclopedia of New Zealand, 2005 and ongoing, on‑line encyclopedia, at:teara.govt.nz.